tôn giáo, người công bố luật pháp, nhà tiên tri đầu tiên của Do Thái
giáo. Ông được xem là người chép Kinh Torah (năm sách đầu tiên
của Kinh Thánh Hebrew, còn gọi là Ngũ thư Kinh Thánh hay Ngũ
kinh Moses) trong quãng thời gian 40 năm ở sa mạc. Moses còn được
coi là một thiên tài quân sự và là một vị anh hùng dân tộc của người
Do Thái. Buổi đầu sự nghiệp của ông khá giống với vua Cyrus Đại
Đế – vị Hoàng đế khởi lập Đế quốc Ba Tư
. Cũng như vua Cyrus
Đại Đế, ông cũng đóng vai trò vô cùng lớn lao trong lịch sử của dân
tộc mình.
Trên thực tế, ngoài những hiểu biết dựa theo các tài liệu trong
Kinh Thánh Hebrew, chúng ta không có những tư liệu lịch sử đáng
tin cậy khác về hành trình của Moses, và vì vậy, những câu chuyện
trong Kinh Thánh Hebrew mang dáng dấp những huyền thoại
không xác thực. Chúng ta chỉ có thể phán đoán rằng khi Moses dẫn
người Do Thái đến đỉnh núi Sinai thì ông ta thực ra chỉ làm theo tập
tục lâu đời của người Ai Cập có hàng nghìn năm trước đó trong những
cuộc viễn chinh săn tìm đá quý. Câu chuyện về cuộc sống lang
thang 40 năm trong sa mạc cũng thế, thoạt nghe tưởng như khó tin,
song giờ đây lại có vẻ hợp lý với một dân tộc quen sống du mục; và
cuộc chinh phục xứ Canaan nói cho cùng chỉ là trường hợp một bộ tộc
du mục đói khát tấn công một cộng đồng định cư yên ổn để giành
đất sống. Sau hết, phải chăng cuộc đối thoại giữa Moses và
Thượng Đế trên đỉnh núi Sinai cũng chỉ là cách Moses bày đặt ra để
dễ bề cai trị một đám dân du mục gồm hàng chục nghìn người cứng
đầu cứng cổ trong hành trình Exodus đầy gian khó?
Khi đề cập đến câu chuyện 40 năm này, bà Golda Meir, người
“đàn bà sắt” và cũng là Thủ tướng thứ tư của Israel (1969-1974), đã
có lần nói vui rằng: “Hãy để cho tôi nói cho các bạn nghe về một
điều mà tôi chống lại Moses. Đó là ông ta đã dẫn dắt chúng tôi
40 năm lang thang trong sa mạc để rồi cuối cùng đưa chúng tôi
