thấy nói đến. Nhưng ngoài bốn phép tứ chẩn ra, nội trong thiết chẩn, không
những chú trọng ở mạch cổ tay mà họ còn quan sát cả đến mạch hai bên
màng tang, hai bên cổ, và dưới hai bên cổ chân nữa là khác! Ai muốn biết rõ
sự thể này, có thâm nhập Nội Kinh rồi sẽ thấy rõ.
Tóm lược nguyên lý thiết chẩn của cổ nhân (trích lục dẫn giải trong
Trung Tây Hối Thông của Đường Dung Xuyên, năm Dân Quốc thứ 23):
Nghiệm mạch mà biết bệnh, quả là một pháp hết sức tinh vi. Nhưng theo
Nội Kinh và Trọng Cảnh, còn hợp thêm quan sát mạch ở hai bên cổ và hai
chân nữa. Ngày nay người ta chỉ căn cứ vào cổ tay mà lập thiết chẩn. Bởi vì
muốn gạt bớt những rườm rà, nhắm thẳng vào điểm quan yếu. Như thế được
phần đơn giản hơn. Theo đây, chỗ dẫn chú đều chỉ theo mạch cổ tay mà lập
pháp. Người xưa đã từng nêu lên câu hỏi: “trong 12 kinh đều có động mạch,
mà chỉ căn cứ vào mạch cổ tay lập pháp để quyết định 5 tạng 6 phủ sống
chết là tại sao?” Câu hỏi này được nêu lên từ Nạn Kinh và sau đây sẽ được
giải tiếp.
Cái học Tây y mới ra đời sau này, chưa biết gì về mạch pháp, liền muốn
căn cứ vào đây để bài xích. Họ cũng bảo khắp châu thân đều có động mạch,
tại sao lại phải căn cứ vào mạch cổ tay, chớ họ có biết đâu người xưa sáng
lập mạch pháp đã chứng thực điều đó rồi, nên mới đặt ra câu hỏi trên. Ý nói
trong 12 kinh đều có động mạch, là biết trước mà thay thế Tây y để nói qua,
biện bạch một cách rõ ràng. Về phần Tây y, đã không biết mạch học, đâu
được buông miệng nói quấy như thế! Ta hãy nghe sau đây là giải đáp tiếp:
Vâng, đúng thế! Mạch ở cổ tay là nơi mạch đại hội, là động mạch của Thủ
Thái Âm. Con người một hơi thở ra, mạch đi 3 tấc, một hít vào mạch đi 3
tấc. Thở ra hít vào là một hơi thở, mạch đi 6 tấc. Con người một ngày một
đêm tổng cộng trung bình có 13.500 hơi thở, mạch đi 50 độ giáp vòng châu
thân. Dinh vệ đi ở phần dương 25 độ, đi ở phần âm 25 độ là giáp một chu kỳ
lớn, lại hội ở thủ Thái Âm. Cho nên mạch Thốn Khẩu ở cổ tay là chỗ giáp
mối của 5 tạng 6 phủ, nên căn cứ vào đó mà lập pháp vậy.
Gần đây người ta nói tạng Phổi là cái lọng tinh hoa, tất cả mạch đều tụ
hội. Khí của 5 tạng 6 phủ đều xông lên Phổi, nên căn cứ vào mạch Thốn
