vệ bám vào nhau, vì phần dinh đi khắp rồi trở lại mối đầu, cho nên không
hơi thở nào mà không trở về Phổi để vào Tim. Khí vệ vận hành phải một độ
mới trở về Phổi, đủ 50 thì hệ số âm dương đã giáp mà trở lại Phổi thì gọi là
đại hội, là giáp mối của tạng phủ. Vì hội ở Phổi nên căn cứ vào mạch Phổi
có thể chẩn đoán các mạch tạng phủ. Tây y không biết chỗ dinh vệ hội nhau,
mà chỉ biết mạch là ống máu, để chỉ trích phép chẩn mạch Á Đông là sai
lầm, thì chỉ là chuyện thô thiển bề ngoài mà thôi vậy!
Từ bộ Quan xuống tới bộ Xích là thuộc về phần bộ Xích, thuộc lĩnh vực
của trong phần âm. Từ bộ Quan đến huyệt Ngư Tế là bộ Thốn, thuộc phần
dương ngự trị.
Quan là gì? Là địa điểm để phân ranh giới cho Xích và Thốn, là chỗ sách
Mạch Quyết nói nơi có xương nhọn nhô lên cao là đúng bộ Quan. Dưới bộ
Quan là huyệt Xích Trạch, chủ về tạng Gan, tạng Thận, mà chìm nên thuộc
âm. Trước bộ Quan là bộ Thốn chủ về Tim Phổi, mà nổi nên thuộc dương.
Tây y không tin mạch pháp, họ bảo ống mạch trong thân người đều mắc
liền với Tim. Tim đập mãi không ngừng, mạch liền ứng theo mà động, 5
tạng trong thân người làm sao chỉ căn cứ vào huyết quản mà đoán. Lại nói:
Mạch cổ tay chỉ là một ống máu, tại sao lại phân nào Thốn, nào Quan, nào
Xích. Thuyết này hình như đúng mà thật là sai lầm! Nhưng xét cho kỹ, mạch
cổ tay lên khỏi huyệt Ngư Tế thì không thấy động, xuống khỏi huyệt Xích
Trạch cũng không thấy động. Vả chăng mạch tuy một hệ thống, nhưng có
phân tán, hợp, tụ, ẩn hiện khác nhau. Huyệt Thốn Khẩu là nơi mạch đại tụ
hội, là khu quan yếu của dinh vệ hội nhau, nên căn cứ vào đây để khám các
bệnh. Trong ống mạch thuộc phần huyết, ngoài ống mạch thuộc phần khí,
chậm mau là việc trong ống mạch, còn nổi chìm là việc ngoài ống mạch.
Đến như nói mạch có trước sau, lại phân Thốn là dương, Xích là âm. Bởi vì
mạch cổ tay đã là nơi mạch đại hội, tự có bộ phận khác nhau. Dương ngoài
âm trong là lý bất di bất dịch của trời đất. Phàm bệnh chủ về biểu, ở trên, ở
khí, thuộc chứng dương, đều chẩn ở bộ Thốn. Bệnh chủ lý, chủ huyết, ở
dưới thuộc phần âm đều chẩn ở bộ Xích.
