Bộ trên là pháp thiên, chủ về khi lồng ngực trở lên đầu khi có bệnh. Bộ
giữa là pháp nhân, chủ về từ Chẽn vừng trở xuống đến rún khi có bệnh. Bộ
dưới là pháp địa, chủ về rún trở xuống đến chân khi có bệnh.
Đây là nghĩa trên thuộc phần trên, là việc ở lồng ngực, yết hầu; dưới
thuộc phần dưới, thắt lưng, dạ dưới, chân, theo trong Nội Kinh vậy. Bởi vì lý
trong trời đất, hễ gốc ở trời thì gần ở trên, gốc ở đất thì gần ở dưới, đều tùy
theo loại. Nên tả Thốn ở trên phải thuộc tạng Tim, hữu Thốn ở trên phải
thuộc tạng Phổi; tả Quan ở giữa thuộc Gan, hữu Quan ở giữa thuộc Tỳ; tả
Xích ở dưới thuộc Thận, hữu Xích ở dưới thuộc Mạng Môn. Đều là nghĩa
phân trên, giữa và dưới vậy. Còn phân bên trái, bên phải là lấy nước làm số
một của trời, phải phối hợp ở bên trái (tả Xích). Lửa là địa nhị, phải phối
hợp ở bên phải (hữu Xích). Vì thủy sanh mộc, mộc sanh hỏa nên tạng Tim,
tạng Gan ngôi thứ đều ở bên trái. Vì Hỏa sanh Thổ, Thổ sanh Kim nên Tỳ,
Phổi ngôi thứ đều ở bên phải, nghĩa là tùy theo loại mà xếp đặt. Đến như 6
phủ cũng đều theo loại để mà xếp theo thứ tự. Phủ của Phổi là Đại Trường,
ngôi mạch của Phổi ở hữu Thốn thì Đại Trường phải phối hợp ở hữu Xích.
Cũng có khi chẩn ở hữu Thốn, như thế là vì thấy được Phổi với Đại Trường
cùng một nhà. Vị theo Tỳ phối hợp ở hữu Quan. Tam Tiêu theo Mạng Môn
phối hợp ở hữu Xích. Bàng Quang theo Thận phối hợp ở tả Xích, buồng mật
theo Gan phối hợp ở tả Quan. Tiểu Trường theo Tim phối hợp ở tả Thốn.
Nhưng Tiểu Trường cũng có thể phối hợp ở tả Xích. Vì ngôi của Tim chỗ
chẩn mạch nằm trên tả Quan thì Tiểu Trường phải theo đó mà hiện ở dưới.
Ngôi thứ tạng phủ đã rõ, lại suy thêm về hình thể, thì khí quản, thực quản,
lưỡi, đầu, mặt, trước lồng ngực, vai, xương bả vai đều chẩn ở bộ Thốn. Dưới
nách, vùng bụng từ thắt lưng trở lại đều chẩn ở bộ Quan. Từ bụng dưới
xuống đến xương cùng, tiền hậu âm, đùi, xương ống chân, chân, gối, đều
phải chẩn ở bộ Xích. Đó là phép phân trên dưới của Nội Kinh. Sự thật là lý ở
gần trên, gần dưới của đại dịch, yếu chỉ thật tinh vi vậy.
Biện chứng có phân ra từng bộ, phép chẩn có hợp 3 bộ. Chỗ quan hệ của
phép chẩn là phải thông lý mới nói đến chẩn được. Điều này Tây y không
biết.
