mạch, lại nói: Mạch không có thể nhất định, tùy kinh mà phân thuận nghịch,
lập pháp rất tế nhị. Tây y chỉ biết mạch là huyết quản, nhưng không biết khí
bám theo mạch mà vận hành. Phần ngoài của huyết quản là đường của khí.
Tây y nói: Ngoài ống mạch có màn gọi là màn mạch, trơn nhuận mà mỏng,
phân nhiều tầng lớp, trong đó có những lỗ nhỏ tựa như lỗ rây. Nghiệm xét
cho kỹ thì đó là đường khí bám vào mạch mà vận hành, ống mạch chỉ là một
ống, động thì đều động nên phần chậm mau không phân bộ vị. Còn khí thì
cao thấp khác nhau nên có nhẹ nặng, nên Phù Trầm thì ba bộ có phân biệt.
Theo đây mà suy, nếu khí quản và huyết quản phân ra mà chẩn hoặc hợp lại
mà chẩn, thì mạch không có chỗ khuất lấp. Càng đọc sách Tây y thì càng
biết được tinh thần tinh mật của cổ nhân. Mong sao người Tây y đọc được
sách Á Đông xưa thì cũng có thể bổ cứu thêm chỗ thiếu xót.
Ta hãy thử nghe một đoạn về kinh khí tuyệt của Nội Kinh như sau:
- Nếu kinh Thái Dương khí tuyệt thì tròng mắt trợn ngược, xương sống
ểnh, toàn thân co giật, sắc mặt trắng bệch, mồ hôi ra như tắm.
- Nếu kinh Thiếu Dương khí tuyệt thì tai ù, các khớp buông lơi, tròng mắt
kéo xếch về hai bên. Khi có triệu chứng này thì độ 1-5 ngày thì chết. Khi
chết sắc mặt hiện xanh trắng.
- Dương Minh khí tuyệt thì miệng tai đều hoạt động, hoảng hốt nói sàm,
sắc mặt vàng, kinh thủ kinh túc đều thịnh, tay chân tê rồi chết.
- Thiếu Âm khí tuyệt thì sắc mặt biến đen, răng vàng mà dơ, bụng trướng
bí hơi, trên dưới không thông rồi chết.
- Thái Âm khí tuyệt thì bụng trướng bí hơi không thở được, hay ợ, hay ói,
khi ói thì khí nghịch mặt đỏ. Khí không nghịch thì trên dưới không thông,
sắc mặt biến đen, da lông khô héo rồi chết.
- Khuyết Âm khí tuyệt thì trong nóng, cổ họng khô, hay đi tiểu, tim bứt
rứt. Nặng nữa thì lưỡi cuống đớ, bao ngoại thận rút lên rồi chết.
Đoạn thiết chẩn này rút từ Nội Kinh, bởi vì trong toàn bộ Nội Kinh, phép
thiết chẩn là cả từ đầu đến chân. Từ khi Tần Việt Nhơn biến pháp, tất cả thầy
thuốc đều đổ xô về con đường giản dị. Mạch Quyết đời sau bắt nguồn từ
