Ai thâm nhập được điều kiện này là đã được tiến sâu vào lãnh vực khám phá
chính con người của mình rồi đấy.
Muốn hiểu biết hết một guồng máy, ít nhất phải biết tháo tung ra một cách
có hiểu biết, hoặc ráp lại, rồi mở cho chạy một cách chậm chậm từ từ thì
mới thấy được nó. Muốn thâm nhập vào tận tầng đáy cuộc sống của chính
mình, cũng tương tự như vậy.
Đành rằng cái Tôi chỉ là một cái bóng nước tí teo, mà cũng vẫn là một
thực tại bao la vô tận. Nhưng lúc nhàn rỗi bình thường, hoặc khi vội vàng
xốc nổi, có mấy ai nhớ lại thực tại ấy bao giờ đâu! Rồi một lúc nào sóng
lòng chớm nở, cũng không hơi đâu mà bắt gặp. Hoặc để cho nó tha hồ nổi
dậy ba đào, rồi mình cũng lặn hụp trong đó mà chìm nổi không hay biết.
Đến khi sóng lòng yên lặng, mặt phẳng của lòng ra sao cũng không cần biết.
Thế mới biết: Ngay khi thầy thuốc khám phá bệnh nhân, thì việc khám phá
bệnh nhân đối với thầy thuốc hẳn là ít quan trọng hơn việc thầy thuốc khám
phá chính mình ngay trong lúc va chạm với bệnh nhân.
Một thiền sinh mới học tọa thiền, bị vị thầy bắt buộc ngồi mỗi đêm 20
phút. Qua mấy hôm, vị thiền sư hỏi: Ngồi như thế anh thấy gì? Đáp: Con chỉ
thấy vọng niệm như mưa. Vị thiền sư cười, rồi bảo thực hành liên tiếp. Được
ít hôm lại hỏi: Có thấy gì nữa không? Đáp: Khi con vừa thấy vọng, thì lập
tức là chơn. Thiền sư cười, và từ đó chấp nhận vị thiền sinh vào chính thức.
Như thế nghĩa là sao? Nghĩa là khi sóng lòng chưa nổi dậy, mặt thật vẫn y
nguyên. Đến khi sóng lòng nổi dậy, mặt thật vẫn y nguyên. Đến gió lặng
sóng yên, biển lòng cũng vẫn không hơn không bớt.
Tuy nhiên, khi đã có một phen khám phá được cái bao la thực tại không
giai tầng ở chính mình rồi, mà còn thấy có “được” là còn nằm trong cõi nhân
sinh. Vẫn là chưa phải. Nhưng nếu bỏ lờ đi là bất thần động dụng không
xuất hiện được, thì bài toán cuộc sống vẫn còn y nguyên. Cho nên mới nói:
“biết khó, làm khó, chứng khó, bỏ khó và dụng khó”. Nếu ai chưa vượt qua
năm đoạn đường khó nói trên, tức là chưa có dịp lặn sâu vào tận cùng chính
con người của mình, mà cũng chưa có dịp để thám hiểm vào cái bao la linh
không vô cực tánh, thì làm sao khám phá được gì nữa chứ!
