«
國主出入»
«
聞在先，國主轍迹未嘗離戸，蓋亦防有不測之變也。新主乃故國
主之壻，原以典兵為職，其婦翁愛女。女宻竊⾦劒，以往其夫，以故
親⼦不得承襲。嘗謀起兵，為新主所覺，斬其趾⽽安置於幽室。新主
⾝嵌聖鐵，縱使⼑箭之屬著體，不能為害，因恃此遂敢出戸。余宿畱
歲餘，⾒其出者四五。凡出時諸軍⾺擁其前，旗幟⿎樂踵其後。宫女
三五百，花布花髻，⼿執巨燭，⾃成⼀隊，雖⽩⽇亦照燭。⼜有宫
女，皆執内中⾦銀器⽫及文飾之具，制度迥别，不知其何所⽤。⼜有
宫女，執摽槍摽牌為内兵，⼜成⼀隊。⼜有⽺⾞、⾺⾞，皆以⾦為
飾。其諸⾂僚國戚，皆騎象在前。逺望紅凉傘，不計其數。⼜其次則
國主之妻及妾媵，或轎或⾞，或⾺或象，其銷⾦凉傘何⽌百餘。其後
則是國主，立於象上，⼿持寳劒。象之牙亦以⾦套之。打銷⾦⽩凉
傘，凡⼆⼗餘柄，其傘柄皆⾦為之。其四圍擁簇之象甚多，⼜有軍⾺
護之。若遊近處，⽌⽤⾦轎⼦，皆以宫女擡之。⼤凡出入，必迎⼩⾦
塔，⾦佛在其前，觀者皆當跪地頂禮，名為三罷。不然則為貌事者所
擒，不虚釋也。每⽇國主兩次坐衙治事，亦無定文。及諸⾂與百姓之
欲⾒國主者，皆列坐地上。以俟少頃，聞内中隱隱有樂聲，在外⽅吹
螺以迎之。聞⽌⽤⾦⾞⼦，來處稍逺，須臾⾒⼆宫女纎⼿捲簾，⽽國
主乃仗劒立于⾦窻之中矣。⾂僚以下皆合掌叩頭，螺聲⽅絶，乃許擡
頭。國主特隨亦就坐，坐處有獅⼦⽪⼀領，乃傳國之寳。⾔事既畢，
國主尋即轉⾝，⼆宫女復垂其簾，諸⼈各起。以此觀之，則雖蠻貊之
邦，未嘗不知有君也。»
Ngô Bắc dịch và phụ chú.
Chú thích ngày 06/11/2013: Lâm Chí Dĩnh, trong bài viết ngắn “Chân
Lạp là nước nào?”, cho rằng: Trung Quốc nhập khẩu nhựa cánh kiến (tức
sen lắc / si lắc / gôm lắc) từ thời nhà Tùy, cuối thế kỷ thứ 7, khi các thuyền
buôn Trung Hoa mon men thám hiểm xuống phương Nam. Do ngôn ngữ
bất đồng, các lái buôn Trung Hoa không biết gì về những người bạn hàng
của họ. Do trong khi giao dịch hai bên thường nhắc đi nhắc lại từ chegn lak
