CHIẾC LEXUS VÀ CÂY Ô LIU - Trang 242

quy mô toàn cầu và cho phép chia sẻ kỹ năng buôn bán. Nếu công ty hay
đất nước của bạn trở thành nhân tố tạo lập của một hay nhiều chợ đầu mối
như vậy - E-Steel (thép), E-rubber(cao su), E-cement (xi măng) - trong thế
giới Evernet, thì đó sẽ là một nguồn sức mạnh thực sự. Bởi vì phạm vi hoạt
động của các thị trường đó là toàn cầu, và một khi đã hình thành, như eBay
chẳng hạn thì khó lòng phá đi được. Trong mỗi ngành chỉ có một hai chợ
như vậy mà thôi.
Microsoft là một nhân tố tạo lập khác. Nó đã quy tụ người tiêu dùng và các
công ty vào một tấm lưới, dùng công nghệ, tiêu chuẩn, phần mềm và các hệ
điều hành bao phủ lên họ. Để trở thành một nhân tố tạo lập, bạn phải có tài
thu hút nhiều các nhân tố thích nghi. Nhưng chìa khóa để thu hút nhiều
nhân tố thích nghi đến với tiêu chuẩn của bạn là ở chỗ bạn phải có khả
năng sáng tạo ra nhiều giá trị cho những người khác - một sản phẩm mới,
một giá trị nhân văn hay một tập hợp các luật lệ mang tính địa - chính trị.
Nếu người ta trở nên miễn cưỡng đứng trong mạng lưới của bạn, trước sau
họ cũng phản kháng, bước khỏi đó và tìm đến một hệ giá trị khác. Vậy thì
một điều mà nhân tố tạo lập cần phải hiểu đó là liệu anh ta có để phần cho
những người khác - một chút thức ăn trên bàn - để những người khác cảm
thấy có lợi trong việc áp dụng những tiêu chuẩn của anh ta hay không. Hay
là, anh ta tham lam, ngấu nghiến ăn hết phần của mọi người, hưởng hết lộc
mà tiêu chuẩn của anh ta mang đến. Nếu eBay thiết lập cả một thị trường
mới để làm ăn, nhưng lại bao biện hết các thương vụ có lời thì dần dần,
người ta sẽ chẳng thấy gì hay ho trong eBay nữa, họ bỏ đi, và eBay sẽ sụp
đổ. Lòng tham của Microsoft và tính miễn cưỡng khi để dành cơ hội cho
những người khác như hãng Netscape chẳng hạn, trong việc cho hãng này
sử dụng hệ điều hành của Microsoft, đã dẫn tới vụ khiếu kiện của Bộ Tư
pháp dành cho Microsoft theo luật chống độc quyền - đồng thời khiến cho
các hãng khác tạo lập những tiêu chuẩn Internet mới. Chìa khóa để trở
thành một nhà tạo lập là đừng có tham lam như lợn - như Microsoft.
Không phải bất cứ nhà tạo lập nào ban đầu đã có ý tưởng tạo lập. Hãng
máy tính Dell là một ví dụ. Khởi đầu là một nhân tố thích nghi, Dell đã tận
dụng những kỹ thuật sẵn có của IBM, thích nghi chúng bằng một loạt kỹ