Võ Nguyên Giáp lặng đi, không nói không rằng. Ông lặng lẽ đứng dậy
đi ra một góc, tìm một giây phút yên tĩnh để có thể tạm nguôi đi nỗi đau xé
lòng. Nhưng không phải lúc để ngậm ngùi với nỗi đau. Ông nhớ lại: “Đó là
lúc phải lập kế hoạch hoạt động quân sự trong thời gian trước mắt. Thời cơ
khởi nghĩa đã đến gần”. Võ Nguyên Giáp lấy lại bình tĩnh, trở lại cuộc họp
để bàn công việc.
Từ bây giờ người Nhật đã kiểm soát tình hình ở Việt Nam, nhưng họ
không có một cơ cấu nào đủ sức thay thế lực lượng an ninh và tình báo của
người Pháp đã bị phá vỡ. Họ chỉ đủ khả năng kiểm soát các thành phố và
các đường giao thông của Việt Nam. Nhật không kiểm soát được các vùng
nông thôn nên đã rơi vào tay Việt Minh. Nhanh chóng lợi dụng tình hình này
Việt Minh mở rộng hàng ngũ, tuyển tân binh, làm công tác tổ chức chính trị
và quân sự. Nhiều đơn vị Việt Minh mới thành lập tiếp tục phong trào Nam
tiến. Võ Nguyên Giáp lần lượt thành lập khoảng 15 đến 20 đơn vị trong đội
giải phóng quân.
Tại một nơi tuyển quân có tới 3.000 thanh niên ghi tên đầu quân.
Những người yêu nước treo cao cờ đỏ sao vàng ngày càng nhiều trong các
xóm làng. Những người táo bạo nhất còn tước vũ khí lính Pháp khi chúng
rút chạy. Trên thực tế, các ủy ban cách mạng của Việt Minh đã đóng vai trò
của chính phủ lâm thời trong vùng mình kiểm soát và người Nhật không đủ
quân số để thay thế quân đồn trú ở các thành phố hay phái về các vùng nông
thôn rừng núi để đàn áp phong trào cách mạng.
Từ ngày 15 đến ngày 20/4/1945, Trường Chinh chủ trì hội nghị quân sự
cách mạng Bắc Kỳ, có đông đủ đại biểu các tổ chức vũ trang đến từ khắp
nơi trong nước, quyết định thống nhất các lực lượng vũ trang và đặt dưới sự
chỉ huy duy nhất. Đầu tháng 5/1945 Việt Minh đã làm chủ một vùng giải
phóng gồm các tỉnh Cao Bằng, Bắc Cạn, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Hà Giang,
Tuyên Quang, Yên Bái, Phú Thọ, Phúc Yên và một phần tỉnh Bắc Giang và
Vĩnh Yên. Ngày 15/5/1945, Giải phóng quân chính thức tuyên bố thành
lập
trong một cuộc họp tại đình Định Biên Thượng huyện Chợ Chu tỉnh
