Lucien Conein ngồi trong quầy rượu của khách sạn Metropole, bình
tĩnh quan sát quang cảnh náo động ngoài phố và ngay sau đó đã bình phẩm
không úp mở: “Thật quá trời! Tôi phải ngồi trong khách sạn để khỏi bị chen
lấn xô đẩy trong đám đông đến hàng chục vạn người! Thật không thể tưởng
tượng được! Tất cả mọi người đều đổ ra đường. Họ có những người “nhạc
trưởng”, dẫn dắt các nhóm cổ vũ. Người dân không biết hôm đó họ đã tạo ra
một không khí cuồng nhiệt, say sưa đến lạ lùng. Có một cái gì đã xảy ra và
người ta không muốn để tuột mất. Có ai đó đọc một bài phát biểu dài nhưng
họ không biết người đó là ai. Những người “nhạc trưởng” nói với họ lúc nào
ra hiệu thì vỗ tay hoan hô”.
Trong tiếng hoan hô vang dậy của đám đông, các quan khách bước lên
lễ đài. Hồ Chí Minh được mọi người đặc biệt chú ý. Đó là một người vóc
dáng mảnh khảnh, vầng trán cao, cặp mắt sáng ngời, chòm râu thưa thớt,
chân đi dép cao su trắng. Tiếng loa phóng thanh giới thiệu ông là người giải
phóng dân tộc. Trong khi đám đông hô vang “Độc lập” kéo dài, Hồ Chí
Minh tươi cười bước ra đứng trước mặt mọi người. Ông khoát tay yêu cầu
mọi người im lặng. Ông nói đặc giọng xứ Nghệ quê hương. Với giọng nói rõ
ràng, chính xác, bình tĩnh và ấm áp, ông đọc bản Tuyên ngôn độc lập mà
ông đã viết trước đó: “Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo
hóa đã cho họ những quyền không thể xâm phạm được. Trong những quyền
đó, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”. Bỗng
nhiên ông dừng lại, hỏi: “Đồng bào nghe tôi nói có rõ không?”. Cả triệu
giọng nói đồng thanh vang lên như sấm: “Có”. Ông lại đọc tiếp: “Lời bất hủ
ấy ở trong bản Tuyên ngôn độc lập năm 1776 của nước Mỹ suy rộng ra câu
ấy có nghĩa là tất cả các dân tộc trên trái đất đều sinh ra bình đẳng. Dân tộc
nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do […]. Đó là
những lẽ phải không ai chối cãi được…”
Khi Hồ Chí Minh đọc xong bản Tuyên ngôn độc lập và ngồi xuống,
tiếng hoan hô reo hò lại nổi lên. Sau đó Võ Nguyên Giáp phát biểu. Bài phát
biểu của ông dài hơn của Hồ Chí Minh, miêu tả những thế lực hiện đang có
