những người Pháp nấp sau Nhà thờ Đức Bà ở giữa thành phố nổ súng vào
đám đông làm 87 người chết và bị thương. Các nhóm tự vệ Việt Minh đã ra
sức chống trả. Cuộc chiến tranh Đông Dương chưa bùng nổ mà đã có những
vụ ẩu đả, nổ súng xảy ra.
Chính phủ lâm thời của Hồ Chí Minh họp phiên đầu tiên vào sáng 3/9
trong căn phòng của Dinh Thống sứ cũ. Trong khi mọi người chờ Hồ Chí
Minh tới, Võ Nguyên Giáp nghĩ đến câu nói của Lenin: “Giành chính quyền
đã khó, giữ được chính quyền còn khó hơn”. Võ Nguyên Giáp phát biểu
kiểm điểm lại các sự kiện mới nhất gần đây bằng những lời lẽ đôi khi đượm
chút trữ tình.
Cuộc cách mạng cuối cùng đã nổ ra, Võ Nguyên Giáp nghĩ: “Những
quyền mới giành được đảm bảo tự do và dân chủ giống như hạt mưa rào trên
cánh đồng khô cháy lâu ngày vì hạn hán. Nhân dân ta tiếp nhận những
quyền ấy chẳng khác nào người đang khát được cho uống nước, người đang
đói được cho ăn”. Trước đây, dưới nền cai trị của thực dân Pháp, chỉ một
việc nhặt truyền đơn, hô khẩu hiệu cũng đủ bị bỏ tù. Dưới ách chiếm đóng
của Pháp, tìm thấy một con dao găm trong nhà trong một cuộc khám xét
cũng đủ tạo cớ để tàn sát cả gia đình. “Thế mà kìa”, Võ Nguyên Giáp nói
tiếp, vẻ mơ mộng, “cờ đỏ Việt Minh bay phấp phới trên mặt tiền của mọi
nhà. Người dân đi trong phố có thể ngẩng cao đầu, có thể tha hồ hát to các
bài ca cách mạng. Dân quân đặt trạm canh gác, mang giáo mác, đứng gác
trông rất oai nghiêm mà không ai phải sợ hãi. Đất nước nay đã thuộc về
người dân”.
Tuy nhiên, những quyền đã giành được còn mong manh lắm. Chiếm
được vài công sở chứ chưa có kinh nghiệm giám sát, điều hành. Tỷ lệ người
mù chữ còn chiếm 95% dân số đến tuổi đi học. Người Pháp xây dựng nhà tù
nhiều hơn trường học. Nạn thất nghiệp tăng nhanh. Dự trữ thóc gạo không
có. Đôi khi người dân chỉ có gạo tấm đủ để ăn, nhiều người chết đói. Dịch tả
đã xảy ra ở một số nơi. Chúng ta không có tiền. Chính phủ mới đang phá
