luận bất cứ vấn đề gì liên quan đến Nam Kỳ. Họ nói ở đó đã bình định xong,
chỉ trừ một vài cuộc hành quân cảnh sát. Võ Nguyên Giáp nói gần như quát
lên: “Nói như thế là thách thức với thực tế. Sự thật là ở đó các cuộc giao
chiến đang diễn ra khắp nơi. Chúng tôi không bao giờ buông vũ khí... Chúng
tôi muốn hòa bình, đúng thế, nhưng là một nền hòa bình trong tự do và công
bằng, một nền hòa bình phải phù hợp với tinh thần bản Hiệp định sơ bộ ngày
6/3 chứ không phải hòa bình trong nhẫn nhục, mất danh dự và nô lệ”. Rồi
ông tiếp tục nhấn mạnh lập trường của Việt Minh: “Chúng tôi đòi đình chỉ
các cuộc tiến công vào quân đội của chúng tôi ở miền Nam và sự nhục nhã
bi thảm đó phải chấm dứt”. Ông đột nhiên lấy lại bình tĩnh, nghiêng người
về phía trước với một nụ cười bí hiểm trên khuôn mặt. Ông nói về tuổi thanh
niên của ông, về vợ ông đã bị bỏ tù và giết hại ra sao, cuộc đời ông đã trải
qua những sóng gió như thế nào. Dừng lại suy nghĩ một lúc, ông nói tiếp
rằng ông có thể xóa hết mọi đau khổ, chìa bàn tay thân ái, dành sự căm thù
với những kẻ có trách nhiệm gây ra những thảm kịch đó.
Pierre Auguste Joseph Messmer, một đại biểu Pháp, sau này là Bộ
trưởng Quốc phòng và Thủ tướng đứng lên trả lời Võ Nguyên Giáp. Ông
nhắc lại sau khi bị Việt Minh bắt năm 1945, ông đã bị áp giải khổ sở như thế
nào ở Bắc Kỳ, sau đó là bị bỏ tù. Ông kể lại chuyến đi dài vô tận hàng cây
số, tay bị xiềng xích, thỉnh thoảng lại bị quất vào lưng. Bạn ông, đại úy
Brancourt đã bị những người canh gác giết hại và bản thân ông nhờ có phép
màu mới thoát được. Võ Nguyên Giáp đứng im khi Messmer tiếp tục: “Nếu
tôi nhớ không nhầm thì lúc đó ông là Bộ trưởng Nội vụ”. Võ Nguyên Giáp
gật đầu công nhận. Tức thì Messmer nói luôn: “Tôi cũng vậy, tôi không căm
thù gì…, tôi cũng chìa tay,… Tóm lại cả hai chúng ta cùng hoàn cảnh”.
Messmer ngồi xuống, có vẻ khoái trá về đòn trả đũa của mình.
Một người quan sát có thể nhận thấy cái cốc Võ Nguyên Giáp đang
cầm trong tay rung lên. Tất nhiên hai hoàn cảnh không tương tự và cũng
không phải là trường hợp của Pháp và Việt Nam hiện nay. Một sự hàn gắn
có thể xảy ra khi những người đáng căm ghét kia phải ra đi từ lâu khỏi đất
