vị hỗn hợp. Từng nơi, các đội quân tập trung lại, từng nơi như vậy, ta mở
trận đánh. Và ta đi, đi, đi. Chúng tôi băng qua các cánh đồng. Mùa thu
hoạch mới đẹp làm sao! Chúng tôi đạp lên lúa mạch đen mà đi. Mà năm ấy,
mùa màng thật đặc biệt, lúa mì chưa bao giờ cao đến thế. Cỏ xanh, mặt trời
rực rỡ, và những người chết nằm dài trên mặt đất, máu... Những xác người
và súc vật. Những cái cây bị đốn gục... Chúng tôi đã đi như vậy cho đến
Rostov. Ở đấy, tôi bị thương trong một trận bom. Tôi tỉnh lại trên một
chuyến tàu, và tôi nghe một người lính Ukrain, đã đứng tuổi, mắng một
người lính trẻ hơn: “Vợ cậu khi cô ấy đẻ, cũng không gào lên như cậu đâu.”
Nhưng khi thấy tôi mở mắt ra, ông nói với tôi: “Nhưng con, thì con có thể
kêu lên, con thân yêu. Cứ kêu lên đi, đừng sợ phiền! Con sẽ thấy đỡ hơn.
Với con, thì được phép.” Tôi nghĩ đến mẹ và tôi đã ứa nước mắt.
Ra viện, tôi được nghỉ phép và tôi cố tìm lại mẹ tôi. Còn mẹ tôi, phần bà,
bà cũng tìm tôi, và chị Olia cũng vậy tìm cả hai chúng tôi. Tất cả chúng tôi
đã tìm lại được nhau nhờ có những người bạn ở Moskva. Mỗi chúng tôi đã
viết thư đến địa chỉ của họ và như vậy chúng tôi biết từng người đang ở
đâu. Mẹ tôi sống gần Stalingrad, trong một nông trang tập thể. Tôi đi đến
đấy. Ấy là vào cuối năm 1941. Em trai tôi làm việc trên một máy kéo, nó
còn là một đứa trẻ, mới mười ba tuổi. Lúc đầu nó được bố trí vào việc nối
các rơ moóc, nhưng khi những người lái máy kéo được động viên ra trận,
đến lượt nó trở thành người lái máy kéo. Nó làm việc cả ngày lẫn đêm. Mẹ
tôi đi bộ theo máy kéo, hay lên ngồi bên cạnh con trai. Bà sợ nó ngủ quên
và rơi khỏi ghế. Cả hai sống ở nhà một người nào đó trong vùng, ngủ ngay
dưới đất. Mặc cả áo quần mà ngủ vì chẳng có gì để đắp. Cảnh sống của họ
là thế. Chẳng bao lâu, Olia đến, người ta tìm được cho chị một chân kế
toán. Chị viết thư lên phòng tuyển quân để xin ra trận, nhưng đều bị từ
chối. Chúng tôi bèn quyết định - tôi đã có tinh thần chiến đấu - rằng chúng
tôi sẽ cùng đi đến Stalingrad, tin chắc ở đấy sẽ có thể tìm cách nhập ngũ.
Chúng tôi đã nói cho mẹ yên tâm là chúng tôi đi Kouban, một vùng giàu
có, nơi bố có những mối quan hệ...
