Féodossia Alexeïevna.
Chính bà mở lời:
- Mọi thứ đều bốc cháy... Người ta ra lệnh cho chúng tôi đi theo cuộc tản
cư... Chuyến đi rất dài. Chúng tôi đến vùng Stalingrad. Đàn bà và trẻ con đi
về hậu phương của đất nước, đàn ông thì đi chiều ngược lại. Những người
lái máy gặt hay máy kéo, tất cả đều ra trận. Tôi nhớ một xe cam nhông
không phủ bạt, đầy đàn ông; một người trong bọn đứng dậy từ chiếc ghế
dài của anh ta và kêu lên: ”Này, các mẹ, các cô gái, hãy đi về hậu phương,
gặt lúa, cho chúng ta có thể đánh thắng kẻ thù!”
Và tất cả giở mũ ra và nhìn chúng tôi. Nhưng tất cả những gì chúng tôi
kịp mang theo chỉ là bọn trẻ con của chúng tôi. Đứa thì bế trên tay, đứa thì
dắt tay. Và họ thì yêu cầu: “Các mẹ, các chị em! Đi về hậu phương đi, đi
mà gặt lúa mì đi.”
Suốt cuộc trò chuyện sau đó, bà không nói một tiếng nào nữa.
Zinaïda Vassilievna:
“Chúng tôi sống ở Pinsk. Tôi mười bốn tuổi rưỡi. Olia mười sáu, và em
trai chúng tôi là Lionia, mười ba. Mới vài ngày trước, chúng tôi vừa gửi
Olia vào một nhà điều dưỡng dành cho trẻ em. Còn chúng tôi, bố muốn đưa
chúng tôi về làng cùng ông, ở đấy chúng tôi có người trong gia đình.
Nhưng đêm ấy, ông gần như không ngủ ở nhà. Ông làm việc ở ủy ban vùng
của Đảng, ông được triệu tập trong đêm và đến sáng mới về. Ông đi vào
bếp, ăn vội một miếng và tuyên bố với chúng tôi:
“Các con, chiến tranh đã bùng nổ. Đừng đi ra ngoài. Chờ bố.”
Ông nhìn chúng tôi, cứ như là lần cuối. Suốt cuộc chiến tranh, tôi nhớ cái
nhìn ấy. Tôi còn nhớ đôi mắt ấy...
Chúng tôi rời bỏ nhà giữa đêm. Bố tôi đã mang về một kỷ vật Tây Ban
Nha mà ông rất quý: một khẩu súng săn rất sang với băng đạn. Ông được
