triển; 3) Yêu nước là yêu chủ nghĩa xã hội bây giờ thành yêu nước là
phấn đấu xây dựng dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ,
văn minh; 4) Trước kia ta chủ trương tiến thẳng từ chủ nghĩa yêu nước
sang chủ nghĩa xã hội, bây giờ ta điều chỉnh lại phải qua con đường
vòng tư bản chủ nghĩa, kinh tế thị trường “phát triển kinh tế thị trường,
định hướng xã hội chủ nghĩa.” 5) Trước kia là tiến từ chủ nghĩa yêu
nước lên chủ nghĩa xã hội nhưng từ những năm 1990, trước sự sụp đổ
của chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới, phải can đảm nhìn
thẳng vào sự thật là chúng ta đang chuyển ngược từ chủ nghĩaxã hội
về chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa dân tộc.
Chính sự tương tác giữa 5 yếu tố nói trên tạo ra ý nghĩa sống chết của
những thân phận sống giữa hai lằn đạn. Có một giai đoạn chủ nghĩa
yêu nước và chủ nghĩa xã hội cùng nhau làm nên kỳ tích, sau đó là
một giai đoạn lãng mạn cách mạng vô cùng nghiệt ngã; giờ đây lại
cùng nhau bước vào hội nhập, toàn cầu hóa, một kế tục truyền thống
vẻ vang của dân tộc, một đang phải bắt đầu lại từ con số không. Cả
hai, tay trong tay, đại đoàn kết, đại đoàn kết. Cuộc đời thì vẫn lặng lẽ
trôi, theo quy luật của nó.
3. Chúng ta may mắn sống sót và thấy được những sự thật đáng kinh hoàng
hồi 1990. Erwin Borchers không có được cái may mắn đó, ông mất năm
1984. Người cộng sản chân chính, lý tưởng và cương trực ấy khi nhìn lại
chủ nghĩa xã hội hiện thực trước mặt đã không tránh khỏi u buồn, thất
vọng. “Thất vọng vì tất cả, ông không muốn tham gia cuộc chiến tranh giải
phóng tiếp theo ở Việt Nam.” Mấy năm trước khi mất, ông rơi vào tâm
trạng u uất, trầm cảm. Và còn hơn thế nữa, theo Claudia Việt- Ðức
Borchers “trong tôi còn lại một người cha, thế nào đó, như thể một người
không có quê hương.” Càng chân chính, lý tưởng, cương trực bao nhiêu thì
càng thất vọng, suy sụp, hụt hẫng bấy nhiêu. Hụt hẫng như bị mất chân
đứng, rơi vào chân không. Không có quê hương tinh thần, mất chỗ dựa lý
luận. Chủ nghĩa xã hội đã từng là tất cả, nay thực tế trước mắt, tại Việt Nam
