và trên thế giới, cho thấy nó không tốt đẹp như mong ước, mà hơn thế còn
chứa đựng những sai lầm, xấu xa đáng ghê sợ. Sám hối. Vỡ mộng. Sự thật,
chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa yêu nước có một mẫu số chung là sự nghiệp
đấu tranh giải phóng dân tộc. Erwin Borchers nghĩ rằng mình đã đóng góp
với tư cách một chiến sĩ Cộng sản, trong khi thực ra, theo tôi, ông đã hoạt
động như một chiến sĩ đấu tranh vì lý tưởng độc lập tự do cho/với dân tộc
Việt Nam. Ðây là hoạt động hết sức cao đẹp và có ý nghĩa, giống như hoạt
động của các người da trắng, da mầu trên khắp thế giới đấu tranh cho hòa
bình, độc lập của Việt Nam; không thể nói là không có quê hương, chính
ông cũng đã từng mơ ước “được rắc nắm tro của mình vào một nơi nào đó
trên đất nước Việt Nam.” Việt Nam là một quê hương, mãi mãi là một quê
hương tươi đẹp, anh hùng trong thế giới mơ ước của Erwin Borchers.
Trường hợp Erwin Borchers là biểu tượng cho một thế hệ những người Việt
và người nước ngoài trong giai đoạn giữa hai lằn đạn, tức là giai đoạn đấu
tranh chung giữa chủ nghĩa yêu nước và chủ nghĩa xã hội chống chủ nghĩa
đế quốc. Ðó cũng là giai đoạn của những sai lầm bước đầu trong công cuộc
xây dựng xã hoäi chủ nghĩa (cải cách ruộng đất, Nhân văn-Giai phẩm ở
miền Bắc, hợp tác hóa, cải tạo tư sản ở miền Nam). Những người Việt hải
ngoại hoặc lưu vong, có một thời cũng mặc cảm như Erwin Borchers,
không có quê hương. Tới 2004, tức là 20 năm sau khi Erwin Borchers nằm
xuống, tình hình và ý nghĩa mọi sự việc đã thay đổi hẳn. Bước vào thời đại
công nghệ thông tin, kinh tế tri thức, hội nhập toàn cầu hóa, tư bản-cộng
sản “chung sống hòa bình” theo chu kỳ xoáy ốc, những ranh giới địa lý,
chính trị, tâm lý được nới rộng. Chúng ta có nhiều quê hương. Cái “tôi”
được trải rộng, quê hương được trải rộng, và sự trung thành với quê hương
cũng được trải rộng, người ta nói tới double fidélité, triple fidélité
(R.Aron). Claudia Việt-Ðức Borchers, dù là một nữ họa sĩ, đã dùng chữ
thật tài tình khi chọn đề bài của mình: Cha tôi, giữa những quê hương.
C. Tinh thần ngày 30.4 và 7.5
1. Có một sự trùng hợp kỳ lạ của hai con số 30.4 và 7.5: một con số chỉ
