triều đình nhà Nguyễn ban thưởng vô cùng hậu hĩnh, cụ thể là được quyền
sở hữu đất đai cả một tổng rộng lớn và cho hưởng chế độ cha truyền con nối,
như một thổ ti ở miền thượng du. Đến thời Pháp đô hộ, vẫn tiếp tục truyền
thống cúc cung tận tụy với quan trên nên sự nghiệp và gia sản của họ mỗi
ngày vẫn một tấn tới.
Đến đời lí Tăm, dòng họ này còn lại hai anh em. Vi Vân Dẻn, em trai,
theo Tây học, được phong tri châu Bảo Trang. Còn Vi Văn Tăm, hưởng lộc
như ôm cọp ngủ, bị quy luật ác giả ác báo chi phối, nên của cải gia tư đồng
điền đã phiêu tán đi nhiều, tuy vậy vẫn còn lớn lắm. Cứ trông tòa nhà lão ở
khắc biết. Nghiêm ngặt, bề thế hơn nhà tổng đoàn Ngao nhiều. Một bức
tường đất cao vượt đầu người vây chặt khu dương cơ là cả một quần thể
ngang dọc nhà cửa san sát nhau, gây cảm giác vừa chen chúc vừa rộng rãi
thênh thang, trong đó có nhà thờ, nhà ăn ở của lí Tăm, nhà các bà vợ, nhà
kho, chuồng trại, cùng nơi ăn ở của những kẻ tôi tớ trong nhà. Cổng vào khu
dương cơ là hai tấm gỗ lim dày hơn đốt ngón tay, với then ba cái, xích sắt,
khóa hai cái. Từ cổng vào, con đường nhỏ rải sỏi dẫn thẳng tới căn nhà lợp
ngói, mái cong, cột đỏ, cao nghều nghệu, đi lên phải leo bảy bậc đá, uy nghi
như một ngôi đền. Ngôi nhà lớn chia làm ba gian, gian bên trái dành cho
khách quý là các quan Tây. Lí Tăm và bà vợ cả buôn bán ở xa, thỉnh thoảng
mới lai vãng về ở gian giữa. Còn hai bà vợ, một là người Hoa, một là người
Tày, đều không chửa đẻ, con cái gì, nhưng cũng mỗi bà một căn buồng nhỏ
ở gian bên phải.
Trong cái toà dương cơ ấy, sự phòng thủ xem ra cũng chu đáo lắm.
Ngoài cái cổng, hàng tường vi ra, trong nhà kẻ ăn kẻ ở phải luân phiên làm
đêm để vừa sinh lợi thêm vừa canh gác cho gia chủ. Đã thế, lởn vởn quanh
nhà lúc nào cũng có hai con béc- giê cao lớn như hai con ngựa con và dữ tợn
như sư tử.
Sẩm tối, sau khi cơm nước xong và hút gần chục điếu thuốc phiện, Tăm
ra ngoài ngồi ở gian giữa uống trà. Năm mươi tuổi, gầy gò, cổ ngẳng, trán
hớt, mép đen sì hai thẻo râu quằm quặp, nhìn Tăm nhiều người như ông binh
