Thế nhưng, khi một tập hợp dân chúng đã chín muồi cho các thiết chế
tự do, thì vẫn còn có một sự xem xét quan trọng hơn nữa. Các thiết chế tự
do hầu như là thứ không thể có ở một đất nước tạo nên từ nhiều sắc tộc
khác nhau. Trong một tập hợp dân chúng không có tình cảm đồng bào, đặc
biệt là khi họ đọc và nói bằng những ngôn ngữ khác nhau, thì công luận
thống nhất cần thiết cho sự hoạt động của chính thể đại diện, không thể tồn
tại. Những ảnh hưởng hình thành nên các ý kiến và quyết định các hành
động chính trị, sẽ là khác nhau trong những khu vực khác nhau của đất
nước. Một tập hợp các nhà lãnh đạo hoàn toàn khác nhau có sự tin tưởng ở
địa phận này và địa phận khác. Những cuốn sách, những tờ báo, những bài
chính luận, những diễn văn cùng loại không thấu tới họ. Địa phận này
không biết ở địa phận kia đang lưu hành những ý kiến gì, hay những sự xúi
giục gì. Cùng những việc xảy ra, cùng những đạo luật, cùng một hệ thống
chính quyền, nhưng lại tác động đến họ theo những cách khác nhau; và mỗi
sắc tộc e ngại mình bị làm tổn hại từ phía những sắc tộc khác nhiều hơn là
từ phía vị trọng tài chung, ấy là nhà nước. Những ác cảm giữa họ với nhau
nói chung là mạnh hơn nhiều so với sự cảnh giác ngờ vực chính quyền.
Việc một sắc tộc nào đó cảm thấy đau khổ vì chính sách của người cai trị
chung sẽ là đủ để một sắc tộc khác quyết định ủng hộ cái chính sách ấy.
Ngay cả khi tất cả đều đau khổ, cũng chẳng một sắc tộc nào cảm thấy rằng
họ có thể tin cậy vào những sắc tộc khác về sự trung thành trong một cuộc
kháng cự chung; không một sắc tộc nào đủ sức mạnh một mình kháng cự
lại được, và mỗi sắc tộc có thể suy nghĩ hợp lý rằng điều đó khuyến nghị
lợi thế cho bản thân mình hơn cả bằng cách tuân lệnh để được chính quyền
thiên vị chống lại phần còn lại. Trên hết cả, sự an toàn rất quan trọng và
hiệu quả duy nhất trong phương sách cuối cùng chống lại sự chuyên chế
của chính quyền, ở trường hợp này là không có; ấy là thiện cảm của quân
đội với nhân dân. Quân đội là một bộ phận của bất cứ cộng đồng nào mà
trong bản chất của nó, cái sự khác biệt giữa các đồng bào cùng một nước
của họ với những người ngoại quốc là sự khác biệt sâu sắc và mạnh mẽ
nhất. Đối với phần còn lại của dân chúng thì những người ngoại quốc đơn
thuần chỉ là những người xa lạ; đối với người lính thì họ là những kẻ mà
