anh ta có thể được kêu gọi để chống lại chúng, như câu nói thường nghe, để
chiến đấu sinh tử. Đối với anh ta sự khác nhau là như giữa bạn và thù –
chúng ta hầu như có thể nói như là giữa các đồng bào và một giống loài
khác: vì đối với kẻ địch thì luật lệ duy nhất là luật lệ của sức mạnh, và sự
giảm nhẹ bớt đi duy nhất thì cũng giống như trong trường hợp các động vật
khác – ấy đơn giản là cùng giống người với nhau. Những người lính, mà
đối với cảm nhận của họ phân nửa hay ba phần tư thần dân dưới cùng một
chính quyền là người ngoại quốc, thì họ sẽ không ngần ngại tàn sát những
người ấy, và chẳng thèm hỏi lý do tại sao, như là họ ắt sẽ làm y như thế đối
với kẻ địch công khai. Một quân đội gồm nhiều sắc tộc thì chẳng có chủ
nghĩa ái quốc nào khác hơn là hiến thân cho lá cờ. Những quân đội như thế
đã từng là những kẻ đao phủ hành quyết nền tự do trong suốt chiều dài lịch
sử hiện đại. Mối ràng buộc duy nhất kết nối họ lại với nhau là những sĩ
quan của họ và cái chính quyền mà họ phục vụ; và ý tưởng duy nhất của
họ, nếu họ có được ý tưởng nào đó, về trách nhiệm chung là sự tuân theo
mệnh lệnh. Một chính quyền được ủng hộ bằng cách duy trì những đạo
quân Hungary tại Italia, và những đạo quân Italia tại Hungary, có thể tiếp
tục cai trị lâu dài tại cả hai nơi với cái roi sắt của những kẻ chinh phục
ngoại quốc.
Nếu bảo rằng một sự khác biệt được ghi nhận đại thể như thế giữa
những gì do là đồng bào cùng một nước với những gì do chỉ là một con
người thôi, là đúng nhiều hơn với những người man rợ chứ không phải với
những người văn minh, và phải hết sức nổ lực để chiến đấu chống lại điều
đó, thì tôi là người giữ ý kiến ấy mạnh mẽ hơn ai hết. Thế nhưng cái mục
tiêu ấy, một trong những mục tiêu đáng giá nhất cho nỗ lực của loài người
hướng tới, không bao giờ có thể xúc tiến được trong tình trạng hiện nay của
nền văn minh, bằng việc duy trì những sắc tộc khác nhau có sức mạnh nào
đó tương đương nhau dưới cùng một chính quyền. Trong tình trạng dã man
của xã hội thì đôi khi vấn đề lại khác. Khi ấy chính quyền có thể quan tâm
tới việc làm dịu bớt đi những ác cảm giữa các chủng tộc để có thể gìn giữ
nền hòa bình và cai trị đất nước dễ dàng hơn. Thế nhưng, khi những dân
