Herbert Spencer gọi là "quân phiệt" đã được thay thế bằng cái mà ông gọi là
"công nghiệp". Hiện nay chỉ còn một dân tộc lớn vẫn còn bám víu vào lí
tưởng quân phiệt, đấy chính là người Nga.
Dĩ nhiên là có một số người Nga không có thái độ như thế. Chỉ đáng
tiếc là họ không giành được thế thượng phong. Ngay từ khi Nga bắt đầu gây
được ảnh hưởng đối với nền chính trị châu Âu, nước này luôn hành động
như kẻ cướp đang rình cơ hội để nhảy vào cướp bóc nạn nhân của nó. Đối
với việc mở rộng lãnh thổ đế chế, các Sa hoàng chưa bao giờ chấp nhận bất
kì giới hạn nào, chỉ có hoàn cảnh mới buộc họ phải làm như thế. Quan niệm
của những người Bolshevik về vấn đề mở rộng lãnh thổ cũng chẳng khác
gì. Họ đều chia sẻ một nguyên tắc là: đối với việc chinh phục các vùng đất
mới thì nên, và đúng ra là phải, tiến càng xa càng tốt trong khả năng của
mình. May là các dân tộc châu Âu đủ mạnh, đủ sức chống lại những cuộc
tấn công của những đạo quân hoang dại của nước Nga, và chính điều đó đã
cứu được nền văn minh phương Tây khỏi sự diệt vong. Kinh nghiệm của
người Nga trong cuộc chiến tranh Napoleon, trong cuộc chiến tranh ở
Crime và chiến dịch ở Thổ Nhĩ Kì những năm 1877-1878 chứng tỏ rằng dù
có đông quân, họ cũng không đủ sức chiếm được châu Âu. Cuộc Thế chiến
vừa qua càng khẳng định rõ điều đó.
Vũ khí của trí tuệ nguy hiểm hơn là súng gươm. Tất nhiên người ta sẽ
đáp lại rằng những tư tưởng của người Nga đang xuất hiện ở châu Âu thực
chất đã có sẵn trước khi chúng rời khỏi nước Nga. Thực ra nói rằng tư
tưởng của người Nga không có nguồn gốc từ Nga, dù chúng có hợp với bản
chất của Nga đến mức nào, mà là do người Nga vay mượn từ châu Âu, thì
có lẽ đúng hơn. Nga là dân tộc cùn nhụt về trí tuệ đến mức chẳng thể nào
phát biểu được một cách gãy gọn bản chất thầm kín nhất của chính dân tộc
mình.
Chủ nghĩa tự do, một chủ nghĩa dựa hoàn toàn vào khoa học và chính
sách của nó chính là sự áp dụng các kết quả của khoa học, cần phải thận
