kiện chủ nghĩa tự do chính là khuôn khổ của tư duy như thế. Tư tưởng tự do
phải thấm vào tất cả các dân tộc và những nguyên tắc của chủ nghĩa tự do
phải thâm nhập vào tất cả các thiết chế chính trị thì mới có thể kiến tạo
được những tiền đề cho hòa bình và loại bỏ những nguyên nhân của chiến
tranh. Khi các dân tộc vẫn còn bám vào những biểu thuế có tính chất bảo
hộ, bám vào những rào cản nhập cư, bám vào nền giáo dục bắt buộc, bám
vào chủ nghĩa can thiệp và chủ nghĩa quốc gia thì những cuộc xung đột
mới, có thể bùng nổ thành chiến tranh bất cứ lúc nào, vẫn sẽ thường xuyên
xuất hiện và làm cho nhân loại mất ăn mất ngủ như cũ.
11. Nước Nga
Người công dân tôn trọng pháp luật, dùng lao động của mình để giúp
mình và giúp người, mới là người có thể hội nhập một cách hòa bình vào
trật tự xã hội. Ngược lại, kẻ trộm cướp thì không muốn lao động một cách
trung thực mà muốn sử dụng bạo lực để tước đoạt thành quả lao động của
người khác. Trong hàng ngàn năm, thế giới đã phải chịu ách nô dịch của
những kẻ chinh phục và những lãnh chúa phong kiến, những kẻ coi việc
tiêu thụ thành quả lao động của những người khác là đương nhiên. Sự tiến
hóa của loài người theo hướng văn minh và việc tăng cường các mối liên
kết xã hội đòi hỏi, trước hết, loại bỏ bằng được ảnh hưởng cả về vật chất lẫn
tinh thần của tầng lớp phong kiến và quân nhân, tức là những giai tầng khao
khát cai trị thế giới, và thay thế lí tưởng cha truyền con nối phong kiến bằng
lí tưởng của giai cấp tư sản. Việc loại bỏ lí tưởng quân phiệt, tức là lí tưởng
chỉ coi trọng người chiến binh và khinh thường lao động trung thực, chưa
bao giờ đạt được thành công mĩ mãn. Dân tộc nào cũng có một số người chỉ
nghĩ đến những tư tưởng và hình ảnh của thời đại quân phiệt. Lại có những
dân tộc mà những xung đột mang tính bạo lực và cướp bóc, có từ thời quá
khứ và tưởng như đã được chế ngự từ lâu, bỗng bùng lên và lại giành được
uy quyền. Nhưng nói chung, có thể nói rằng trong những dân tộc da trắng
hiện sống ở Trung và Tây Âu cũng như châu Mĩ, trạng thái tâm lí mà
