191. Nàng dân chí hiếu (số 24 tr.38)
Năm Tân tị
bên Tàu vua Đạo-Quang tức vị, bên An nam trào nhà
Nguyễn vua Minh Mạng năm thứ hai, tại tỉnh Hưng hóa, phủ Cẩm khê,
huyện Hạ hòa, làng Y sơn, có một người tâm tánh từ hoà lương thiện lắm,
tuổi ước chừng sáu bảy mươi, có một đứa con trai chừng hai mươi lăm, hai
mươi sáu tuổi, đã có vợ rồi, mà con dâu nầy thật là một người hiền lành
cung kính cha mẹ chồng cũng như cha mẹ mình, nên cha mẹ với chồng
thương yêu lắm. Trong nhà có một thằng đày tớ tên là Cuội, cha mẹ nó vốn
là người ở đồng lân, một ngày kia tên Cuội giận ai không biết, nên nó bỏ
trốn đi mất.
Cha mẹ tên Cuội thấy con mất đã mấy ngày, thì nghi rằng chủ nhà giết
con mình, liền làm trạng vào tỉnh mà kiện nhơn mạng. Quan trên cứ theo
luật mà xử, nếu đày tớ tôi mọi trốn mà không đi cớ với làng, ấy là giết
người mà giấu thây. Quan dạy bắt hết cả nhà mà khảo kẹp, lấy làm khổ sở
lắm. Khi bắt ông già bà già với chồng mà khảo tra thì ba người kêu trời
than đất rốt đỗi là oan, dầu kêu khóc bao nhiêu mặc lòng, quan cứ việc làm
theo phép chẳng hề dung thứ. Nàng dâu thấy cha mẹ chồng với chồng chịu
khảo kẹp như vậy, thì đau lòng xót dạ quá, nàng dâu bước đến lạy quan xin
dung cho ba người, để tôi khai ngay. Quan nghe nói thì nói : « Mi khai chi
thì khai ngay cho ta nghe. »
Nàng liền khai rằng :
Tội ngộ sát tôi làm tôi chịu,
Bởi giận cùng giết tớ thác oan.
Sai khiến chi, tớ nói ngỗ ngang
Lấy banh củi đánh nhằm chỗ nhược.
Nó thác đó tôi liền dụng chước,
Lén mẹ cha đem nó bỏ sông,
Tội ác nầy tôi cũng giấu chồng,
Nay đổ bể dám đâu yêm ẩn.
