Thân liều thân cứu vẹn tai ương,
Sau kiếm vợ sanh con phụng tự.
Nhà người đặng an cư mọi sự.
Danh tiết nầy mất cũng rỡ ràng.
Chẳng sá chi cốt nhục xương tàn,
Thác trọn nghĩa đã đành phận thác.
Quan Bố nghe lời nàng dâu khai, thì mới biết rằng nàng nầy là phận
đàn bà mà tâm tánh khí khái quá, thị tử như qui gia tân, thật là nữ trung hào
kiệt, liền viết khai lại tử tế, gởi về trào xin nhờ lượng cao minh phán đoán.
Lời khai về tới trào, đức Minh Mạng xem rõ thì khen người đàn bà có
nghĩa, đức vua liền phê cho nàng dâu bốn chữ : « NGHĨA PHỤ KHẢ
PHONG »
Trong lời chiếu chỉ nhà vua dạy quan Bố phải sơn thết bốn chữ vàng
và phải bổn thân đem tấm biển đến mà treo nơi nhà nàng dâu, cho nhơn dân
xem rõ mà bắt chước theo nàng dâu đó.
Còn vụ cha mẹ thân tộc của tên Cuội vu cáo thì phải lấy theo luật mà
xử.
Phần quan Bố lên án cho nàng ngộ sát, thì bị giảm đẳng. Rất đáng
khen một người đàn bà về nhà người làm dâu, mà trong lòng lấy sự trung
nghĩa mà ở, biết có cha mẹ chồng với chồng, mà không kể thân mình còn
mất, thật trong đời ít có một người đàn bà chí khí như vậy.
ĐẶNG-LỄ-NGHI
*
Lời bàn. – Bài nầy vượt mức chuyện tiếu lâm. Sở dĩ chép ra đây, là để
đổi không khí. Tội nàng dâu, ngày nay đâu có đến tử hình ? Chuyện thằng
Cuội bỏ nhà đi biệt, bất quá còn tùy sự điều tra của nhà chức trách, mà án
chủ nhà đâu đến trảm ? Ngày xưa coi rẻ mạng người, và bốn chữ « Nghĩa
phụ khả phong » thật không ham. Duy phải nhớ chế độ ấy đã kềm xã hội
ngày xưa trong nề nếp và bền vững cho đến nay. Nay quá ư tự do thành ra
như đã thấy. Gặp tiệc cưới, tiệc hỏi, sau khi tửu hứng và chuyện tiếu lâm đi
