46. THI THÀNH HOÀNG
Ông Tống-đạo thuở ở học sanh, đau nằm thấy một người nhà tơ cầm
trát, dắc một con ngựa bướm trán tới mà mời đi thi. Tống-đạo nói rằng :
chưa có kiểu vở gì ra mà đi thi làm sao đặng. Tên thơ lại làm thinh cứ giục
đi hoài. Tống-đạo phải gắng gượng lên ngựa mà đi theo. Đàng đi lạ lùng tới
một chỗ đô hội như đất kinh kì, lần vào thấy dinh dãy lầu đài quí trọng, có
hơn mười ông quan lớn ngồi khách, lạ đặc không biết là ông nào ; ngó lên
trên biểng có chữ đề là Quan trang mục, Tống-đạo nhận được bấy nhiêu mà
thôi. Ngoài hiên có dọn hai cái đôn, đã có một vì Tú-tài ngồi trước, ông
Tống-đạo tới sau lại ngồi kề một bên, trên có ghế bàn bút giấy để sẵn. Giây
phút có giấy đề đưa xuống, thấy viết : nhứt nhơn nhị nhơn, hữu tâm vô tâm,
tám chữ. Hai ông cứ đề làm theo, vở rồi đưa lên trên đền. Trong vở ông
Tống-đạo có câu rằng : hữu tâm vi thiện, tuy thiện bất thưởng ; vô tâm vi ác,
tuy ác bất phạt. Các thần coi vở chuyền tay khen ngợi chẳng khi đừng, bèn
đòi ông ấy lên mà dụ rằng : nay đất Hà-nam khuyết Thành-hoàng, một mình
nhà ngươi xứng chức ấy. Ông Tống-đạo nhớ sực lại, cúi đầu khóc lạy mà
rằng : kẻ học trò nhờ ơn sai khiến, đâu dám từ nan, ngặt vì mẹ già bảy mươi
tuổi, không người phụng dưỡng, xin cho tôi nuôi mẹ tôi trăm tuổi rồi, tôi
chẳng dám từ. Trên có một vì giống hình đế vương dạy tra bộ coi bà mẹ
sống bao lâu. Xảy có quan lại râu dài lấy bộ coi qua, bẩm rằng số bà già còn
sống chín năm nữa. Coi ý ông nào cũng dùng dằng, có một mình ông Quan-
đế dạy rằng : không can chi, thôi bắt Trương-sanh quiền nhíp chín năm rồi
hãy đổi ; lại rằng : lẽ phải bắt ép nhà ngươi, nhưng bởi nhà ngươi có lòng
hiếu thảo, hưởn cho chín năm, đến kì sẽ đòi nhà ngươi. Ông Quan-đế cũng
phủ hủy ông Tú-tài một hai tiếng, rồi đó hai ông lui ra. Ông Tú-tài nắm tay
ông Tống-đạo đưa ra cho tới ngoài nội, nhơn nói mình là người ở Тrường-
sơn họ Trương, làm thơ đưa có câu rằng : hửu hoa hữu tửu xuân thường tại,
vô nguyệt vô đăng dạ tự minh. Ông Tống-đạo lên ngựa từ biệt, về tới nhà
dường như chiêm bao. Khi ấy ông Tống-đạo chết đã ba ngày, bà mẹ nghe
tiếng rên vẵng vẵng trong hòm, lật đật dở hòm đem ông ấy ra nữa ngày mới
