Đất Thái-nguyên, nhà dân có mẹ chồng nàng dâu đều ở góa. Mẹ chồng
mới nửa đời người không hay giữ tiết, trong làng có đứa mất nết tới lân la.
Nàng dâu ghét, lập thế ngăn ngừa; mẹ chồng giận, kiếm chước đuổi nàng
dâu. Nàng dâu đã không chịu đi mà lại cố ý kình chống. Mẹ chồng giận lắm
bèn đi thưa gian, nói nàng dâu đem trai về nhà. Quan hỏi tên họ thằng gian
phu. Mẹ chống nói: tối nó tới, sáng nó đi, không biết nó là ai, xin tấn con
dâu tôi thì biết, Quan cho đòi nàng dâu, nàng dâu chỉ danh nói quyết cho
mẹ chồng. Quan cho bắt gian phu tới, nó chối dài rằng không có chuyện gì
với ai cả, nói là tại mẹ chồng, nàng dâu không ưa nhau, kiếm đều nói xấu
cho nhau. Quan dạy rằng: trong một ấp có dư trăm người, cớ sao người ta
nói cho mi mà thôi. Quan dạy đánh, tên gian phu lạy lục, chịu có hòa gian
với nàng dâu. Quan huyện dạy đóng tróng nàng dâu, nàng dâu kêu oan,
quan huyện đuổi đi. Nàng dâu giận lắm đi kiện tỉnh, việc cũng lôi thôi
không quyết bề nào.
Thuở ấy có ông tấn sĩ họ Tôn làm tri huyện Lâm-tấn, quan tỉnh giao vụ
kiện ấy cho quan huyện tra. Tiên bị tới nơi, quan huyện hỏi sơ qua, dạy
đem giam ngoài trại, rồi bắt quân lệ đi kiếm đá gạch, dao phay, để ngày mai
mà tra. Ai nấy đều nghĩ rằng: đồ hình ngục chẳng thiếu món gì, cớ chi phải
dùng đồ ngoại. Sáng ngày ông Tấn-sĩ ra khách, dạy đem đá gạch, dao rựa
lên nhà khách; đòi mỗi người hỏi sơ qua, lại nói với mẹ chồng, nàng dâu
rằng: vụ kiện nầy không phải tra làm chi cho lắm, nay dầu chưa biết ai
gian, nhưng vậy đứa gian phu đã chắc rồi, mẹ con nhà mi vốn là nhà tiết
hạnh, chẳng qua là mắc mưu đứa gian dỗ dành, tội tình chi đều về đứa gian
chịu. Kìa dao phay, đá gạch sẵn sàng, hai mẹ con muốn quăng, muốn ném,
muốn chém, muốn đánh thế gì mà giết thằng gian phu, ông cho mặc ý. Mẹ
chồng, nàng dâu dùng dằng sợ rủi phải thường nhơn mạng. Ông Tấn-sĩ nói:
có ông làm chứng, chớ lo chi. Hai mẹ con chờ dậy chạy lại đống đá; nàng
dâu tích giận lâu ngày, hai tay rinh hòn đá lớn mà ném, muốn quăng một
cái cho chết mới đã giận. Mẹ chồng lượm đá nhỏ nhỏ, quăng nhẹ nhẹ dưới
bắp vế, dưới chơn thằng gian phu. Ông Tấn-sĩ lại dạy vác dao phay xốc vào
