Sự kiện gọi là incest của dòng họ Trần bị người sau la lối (“Chỉ
có họ Trần làm trái lẽ”, Ngô Sĩ Liên) nhưng ngay lúc đương thời
không thấy ai đề cập bài bác. Không thấy ở Lê Tắc, gia thần của Trần
đã đành mà cũng không thấy ở người lật ngôi Trần như Hồ Nguyên
Trừng. Người nay khi nhìn về phía nam, thấy người Chàm cũng không
quan tâm chuyện cấm kỵ hôn nhân kiểu phụ hệ nên cho rằng có lẽ
Trần theo thói tục đó. Sau lúc ngượng ngùng né tránh lờ đi thì người ta
lại tìm cách bào chữa, ví dụ cho rằng họ Trần lấy hoàng hậu trong tộc
là để giữ gìn ngôi vua khỏi lọt vào tay kẻ khác. Nhưng như thế thì ai là
nữ trong họ Trần cũng được, tại sao các bà hoàng, các bà vương hầu
chỉ được chọn phần lớn là thân cận con chú bác ruột? Dấu vết “gom về
Trần” chỉ nghiệt ngã trong một giai đoạn của triều đại chứ không phải
xuyên suốt từ lúc khởi phát đến hồi tàn cục, và sự nghiệt ngã sít sao đó
không phải không có dấu ấn nặng nề từ vụ xung đột Trần Cảnh - Trần
Liễu.
Hãy nhìn ngay từ đầu. Người đương thời đã chứng kiến hoạt
động tình dục của họ nhà vua không theo quan điểm “tông phả”. Mẹ
Trần Cảnh họ Lê, cô Hai họ Trần có ông cậu mà cô thông dâm là Tô
Trung Tự, nghĩa là có thể bà nội Trần Cảnh họ Tô. Trần Thái Tông lại
gả con gái lớn cho Trung Thành Vương, con Nhân Đạo Vương, và bị
Quốc Tuấn cướp. Tước vương đó là để dành cho con thứ phi, con đích
tập ấm của một “vương” trong quy định năm 1241, cho nên ông con rể
hụt của Thái Tông hẳn là cháu ruột gọi Thái Tông bằng bác! Chuyện
này thì không có liên hệ gì đến việc truyền ngôi vậy mà vẫn xảy ra. Và
xét hành tung các nhân vật Trần thì thấy họ “loạn” hơn nhiều. Để lại
nhiều chứng cớ nhất, “quậy tới bến” là cô Hai họ Trần/công chúa
Thiên Cực/vợ Lý Huệ Tông/vợ Trần Thủ Độ sau rốt. Công chúa Thiên
Thành, con Thái Tông, đã ở trong nhà “chồng” trước khi tuyên bố hôn
lễ, và trong thời gian “ăn cơm trước kẻng” cũng không nề hà tiếp cậu
Quốc Tuấn mà ông cha chồng không hay biết. Chuyện thường tình
tiếp theo: cô em chắc là cùng cha khác mẹ của Quốc Tuấn, mới có
