chồng (Thánh Tông) ba tháng đã sinh con (Nhân Tông) mạnh khỏe,
chứng cớ là sau này đánh đuổi quân Nguyên hai lần, làm tổ sư một
môn phái Thiền Việt mà gần đây một học giả trong nước ép làm sư
phụ của Phật Thầy Tây An ở tận hóc núi Sam, nhu một bằng chứng
tiền định anh trước em sau về sự kiện đất nước thống nhất. Cô công
chúa của ông vua này, làm dâu ông danh tướng, có dịp làm quen nhóm
khác, lại “chịu đèn” Trần Khánh Dư. Trần có lẽ thuộc tộc Đản sinh
sống trên sông nước, như sử quan ghi “đời đời làm nghề đánh cá”. Cứ
suốt ngày, suốt đời nhảy từ thuyền này qua thuyền khác thì không thể
lấy người xa được, không cần tìm gái ở xa. Rồi thành thói quen. Thói
quen đó lại được tình thế biện minh thêm khi chiếm kinh đô của kẻ
khác ở Thăng Long, cô lập, nhìn trước nhìn sau chỉ thấy người cùng
họ sít sao trong lúc sinh lực trẻ đòi hỏi. Lấy người khác tông chỉ là
chuyện bất thường, là “tai nạn”. Nhưng dù với sinh hoạt đó thì cũng
không thể không khiến người ta ghìm được tức giận khi bị cướp vợ.
Như Trần Liễu.
Nổi loạn bị thua, thoát chết nhờ ông em làm vua bênh vực, ông
nuôi mối hận dặn con trả thù. Thù được cả nhà nuôi dưỡng. Trần
Doãn, có lẽ là người con út của Thuận Thiên trước khi bà mang bụng
chửa vào cung, cậu này, nhân dịp quân Mông Cổ đe dọa ở biên giới
Vân Nam gây lơi lỏng kềm thúc, đã dẫn cả nhà trốn sang Tống - thất
bại (1256). Có vẻ như Trần Kiện, cháu nội Liễu, hàng Nguyên năm
1285, sử cho là xung đột với Đức Việp (cùng bà nội, khác ông) cũng
là dây dưa từ đây, thêm rối rắm giành gái ngay trong đời mình. Sao
Liễu không chỉ định người con trưởng Trần Tung? Sử lại cũng không
ghi đành chỉ phỏng đoán. Ông này sau đi tu thành Tuệ Trung Thượng
sĩ cho người đời ca tụng, nên chắc là bản tính mềm yếu không thể giao
trọng trách được (“ngay từ hồi để chỏm đã hâm mộ cửa Không” - Trần
Nhân Tông). Thế thì, chuyển hy vọng vào người thứ hai, người lúc
sinh ra được thầy tướng đoán “ngày sau có thể giúp nước cứu đời”.
Với Trần Liễu thì, có thể trả thù nhà.
