DẠY CON
K
hi nhà thơ Tế Hanh về huyện Nghi Xuân (Hà Tĩnh), gặp một bà cụ
lam lũ, quê mùa, ông đã nhờ chỉ giúp ngôi nhà của Nguyễn Du. Bà cụ ngớ
ra hỏi lại: “Nguyễn Du nào, tôi chẳng nhớ tên?”. Nhưng khi nhắc đó là
người viết kiệt tác Truyện Kiều, bà cụ vội vã chỉ đường ngay và đọc liền
mấy đoạn thơ Kiều, kể luôn vanh vách về cuộc đời thăng trầm của Kiều.
Nhà thơ Hoa niên những tưởng bà cụ phải là người học cao, có bằng
cấp nên mới có thể “thấu thị” viên ngọc quý này đến mức thượng thừa đến
vậy. Nhưng không, cụ gật gù cho biết mình mù chữ, thất học chỉ biết Kiều
qua lời ru của mẹ. Và cứ thế, từ lời ru của mẹ, câu thơ Kiều được gìn giữ
mãi mãi cùng sự trường tồn của non sông nước Việt. Những bà mẹ này đã
sinh ra những anh hùng, những Trạng nguyên, Tiến sĩ và cũng thừa bản lĩnh
để dạy con nên người.
Trong ngày đầu xuân, tôi trở về Quảng Nam để tiếp thu lại năng lượng
sáng tạo từ những chân mây, cây đa bến cũ, cỏ dại đã cưu mang mình từ
ngày thơ ấu. Tôi đã nghe người già trong làng kể lại một câu chuyện lạ
lùng. Nghe xong bỗng nổi gai ốc. Chuyện này liên quan đến nhân vật lừng
lẫy của lịch sử nước nhà: Tổng đốc Hoàng Diệu! Lúc ra làm quan, từ Hà
Nội ông có gửi về tặng mẹ một vóc lụa như sự bày tỏ lòng biết ơn. Không
ngờ, bà cụ gửi trả lại và kèm theo một nhành dâu. Ông tự hiểu, nhành dâu -
tượng trưng ngọn roi, là mẹ cảnh cáo không được nhận quà cáp của dân.
Làm quan đã có bổng lộc của nhà nước, đủ tiêu xài, tiền bạc có thừa thãi gì
mua lụa là gấm vóc tặng mẹ? “Ý tại ngôn ngoại” là đây. Chao ôi! “Bài học
làm quan” của bà mẹ nhẹ nhàng nhưng sâu sắc biết chừng nào.
Ai đó đã nói, phía sau sự thành công của người đàn ông luôn có bóng
dáng của một người phụ nữ. Có thể là mẹ. Có thể là vợ. Nhưng thử hỏi,
người vợ của quan chức có dính dáng gì đến chuyện... tham nhũng của
chồng? Nếu câu hỏi này dành cho Tiến sĩ người Huế là Đặng Huy Trứ, hẳn
