Marseillaise là quốc ca của Pháp. Ta không cưỡng lại. Thế nhưng đến ngày
1-5, các đoàn thể quần chúng trước khi đến trường Đấu Xảo làm mít tinh,
đều tụ tập ở Hội quán Ái hữu của mỗi ngành hay ở một địa điểm nhất định.
Hàng ngũ chỉnh tề, có người phụ trách từng nhóm, từng đoàn. Mỗi người
đều đeo huy hiệu. Trên mũ cài những khẩu hiệu la liệt. Từng đoàn qua các
đường phố, ai cấm được họ hô những khẩu hiệu vang lừng. Bà con trong
phố nhiều người cũng hô theo. Thế là, các phố đều nổi dậy những cuộc
biểu tình kéo đi như nước lũ về trường Đấu Xảo Hà Nội. Trong các đoàn
thể nhân dân, còn có cả đoàn người thất nghiệp. Nhân dân ngoại ô thành
phố Hà Nội cũng tiến vào như thác chảy. Khi đi đường cũng như lúc làm
mít tinh, các đoàn thể đều có trật tự nghiêm chỉnh,
bọn mật thám và cảnh sát không còn vin vào được cớ gì để can thiệp.
Ban tổ chức lễ kỉ niệm vừa khai mạc, sau bài Marseillaise, mọi người
đồng thanh hát luôn bài Quốc tế ca. Ai bịt được hai vạn rưởi cái mồm trong
lúc ấy? Sau đó, chỉ trong giây phút, 12 lá cờ đỏ của 12 đoàn thể nhân dân
trương lên phần phật trước gió. Ai dẹp được cái khí thế hùng dũng ấy?
Hôm ấy, đại diện cho Đảng Xã hội là bác sĩ Trần Văn Lai khai mạc. Các
đại biểu nhân dân lần lượt lên đọc diễn văn. Diễn văn của chị Thảo, thay
mặt phụ nữ, được vỗ tay rất nhiều. Đại biểu nông dân là Mai Văn Thể hô
những khẩu hiệu bỏ thuốc nào (lào) thuốc ná (lá) ai cũng bật cười. Anh
Phan Tử Nghĩa nhân danh Đảng Xã hội. Tôi thay mặt cho nhóm cộng sản
công khai là nhóm Tin tức đọc một bài diễn văn viết ít nói nhiều, được
người nghe vỗ tay hoan nghênh nhiệt liệt. Hoan nghênh nhiệt liệt đây có
nghĩa là hoan nghênh nhiệt liệt Đảng Cộng sản. Bọn thống trị Pháp không
hài lòng lắm, nhưng làm cách nào cản được. Tôi còn ghi mãi trong đầu cái
ấn tượng hôm ấy. Đứng trên lễ đài nhìn xuống: cả một bể người sục sôi,
nhưng rất có kỉ luật.
Đoạn hồi kí trên không ghi nhiều về diễn văn (thực ra là “phát biểu”)
của đại biểu nhóm Tin tức; một biểu thị khiêm nhường. Nhưng trong kí ức
