bóc lột.
Liệu ghi nhật kí, rất kĩ. Một mặt, đó là công tác, đi dự đấu tố thí điểm
để về báo cáo ban chỉ đạo trung ương, rút kinh nghiệm cho cuộc cải cách
ruộng đất sẽ làm đại trà sau này trên cả miền Bắc. Nhưng mặt khác, lại là
sự quan tâm đến các số phận, những gương mặt riêng lẻ của ai đó đã từng
gặp mặt, quen biết hay mới chỉ nghe tiếng, cùng với “gương mặt quần
chúng”. Bên những “cảm xúc sử thi”, chưa bao giờ Liệu chôn vùi những
cảm nhận riêng của mình. Phải ghi lại tất cả, dù có khi chả giúp được ai,
chả làm “sáng ra” nhận thức của cấp trên. Dù bé nhỏ, là một hạt bụi, nhưng
không cảm nhận nữa, thì mình, cái cá nhân bé nhỏ này, cũng chả còn tồn
tại. Mà lịch sử lớn lao bao giờ chả tồn tại qua cảm nhận của các cá nhân bé
mọn…
18-5-1953
… Nhưng mình không dự hội nghị, mà đi dự cuộc đấu địa chủ Nguyễn
Văn Bính tức Tổng Bính tại xã Dân Chủ… Theo lối rẽ vào xã Trung Thần,
đã thấy từng tốp người từ các ngả đường kéo đến…, trong đó có cả những
bà bồng bế con thơ… đôi người đàn bà mặc quần mới. Lũ trẻ con dành
nhau chạy trước. Một thanh niên leo lên cây me vệ đường rung cây cho quả
rơi xuống để mọi người nhặt… Mình có ấn tượng như đi xem hội ở vùng
quê. Họ không nói chuyện gì về đối tượng sắp đem tranh đấu cả. Vào một
nhà tập hợp. Những uỷ viên chấp hành nông hội xã và cán bộ đội công tác
đương tíu tít về những công việc tổ chức. Ban tiếp tế nấu từng chảo cơm,
bầy từng rẫy mâm cơm cho những “tân khách”, ai muốn ăn thì ghi tên vào
với giá tiền 3000 đồng một bữa. Mình mặc dầu đã mang cơm nếp đi theo
cũng ngồi vào ăn. Dọc đường đi đến trường sở ở trong rừng, có dân quân
du kích và công an xã vác súng đi lại canh gác. Từng chòm người ngồi xúm
xít dưới gốc cây hay trong một chiếc nhà trống. Một chị phụ nữ bán xôi và
bánh khúc tha hồ đắt hàng. Nhưng cho mãi đến gần 11 giờ, cuộc đấu mới
bắt đầu. Vì thôn nọ phải chờ thôn kia, xóm nọ phải chờ xóm kia. Có người
