không cần thiết. Rồi, sau đó, cũng làm đủ mọi phương thức: phê bình hội
nghị, duyệt y biên bản, kéo tới 11 giờ khuya.
Cuộc Cải cách đã có “đà” ngày càng sôi động các xóm làng. Nông dân
được ruộng đất hăng lên “hưởng ứng” phong trào đấu tố. Nhưng Liệu thấy
nặng nề. Vì công việc, và những ý nghĩ cứ lẩn vẩn trong đầu. Từ ngày phát
động quần chúng làm cải cách ruộng đất, tại liên khu Việt Bắc tới cuối
tháng 5 - 1953 đã có hai địa chủ tự sát. Bần cố nông được trả thù, chia quả
thực, nhà được chiếc cối đá, nhà tối tối thắp đèn ra xem con trâu bỏm bẻm
nhai lại cỏ. Nhưng lắm khi lại chả chắc đã hơn trước, khi nhà nọ đem “lộc”
cải cách sắm đồng hồ bút máy, đeo chiếc xà cột trong có quyển sổ đi rong,
dù là không biết chữ. Cứ thế, chả chịu ra đồng nữa, để cỏ rả mọc tràn lan.
Lại những chuyện khác, liên quan đến thực hành tư pháp. Đúng hơn,
đây là chuyện thưởng phạt “ở cơ sở” nhân danh tư pháp. Dư luận xao
xuyến trước tin kì hào nấy, trung nông nọ sẽ bị đem ra đấu. Các đoàn thể
thanh niên, phụ nữ ở làng Văn Yên kết án một phụ nữ “tằng tịu” với bộ đội
3 năm tù, cho dong lên huyện. Người ta đã vượt quá phạm vi dân chủ của
nước Việt Nam dân chủ nhân dân và không theo đường lối của chính
quyền. Mình càng cảm thấy trong việc phóng tay phát động quần chúng cần
phải vững tay lãnh đạo mới được. (nhật kí 22 - 6 - 1953). Trước Quốc hội
kháng chiến, ông nói ra những điều trên, ở dạng “điều đáng lo ngại”, chả
mấy tác dụng.
Nhưng cũng có những niềm vui nho nhỏ, nó giúp ông hồn nhiên thoát
khỏi dòng suy nghĩ về “công cuộc vĩ đại chung”. Trần Thị Vân, người con
gái lớn đang ở với mẹ - vừa lấy chồng, sự lựa chọn ông chẳng bằng lòng
lắm. Nhưng rồi gặp chàng rể Sinh, thấy hiền lành, Liệu lại yên tâm. Đại Từ
lại “cử” chú bé Trần Thành Công 9 tuổi lên cơ quan chơi với bố, một dịp để
biết đến sách báo, đèn điện, nghe ra đi ô và máy hát, ra chơi thị xã Thái
Nguyên, may ra thì còn xem được chớp bóng. Nhìn con bẩn thỉu, sờn rách,
