(1) Trần Đình Long: thành viên nhóm “Tin tức”, tờ báo Cộng sản từ
1936-1939, thời kì Trường Chinh làm Tổng bí thư Đảng Cộng sản Đông
Dương. Sau này Trần Huy Liệu viết trong kháng chiến chống Pháp: “mất
Trần Đình Long, tôi còn Hải Triều. Bây giờ tôi mất nốt Hải Triều”.
Trở lại tập thơ đầu lòng của anh mới ra đời. Bài Cùng bạn đọc tôi
không thích lắm vì nó có giọng chiến sĩ hơn là thi sĩ. Trước khi đọc, tôi
cũng mang cái chủ quan là anh mạnh về ý chí mà nghèo về tình cảm nên
làm thơ sẽ không hay. Nhưng đọc rồi thì thấy anh quả có một tâm hồn thơ.
Một bài mà tôi thích nhất có lẽ là bài Nhớ bạn làm ở Nam Định mùa xuân
1927, vì nó thanh thoát, nhẹ nhàng, dạt dào tình cảm. Đọc bài Ở căn cứ địa
Việt Bắc, những câu trên nói lên được ý chí, khí phách, tình cảm rất thích,
nhưng vấp phải câu: “Trường kì kháng chiến gian nan, con đường cứu nước
cứu dân sáng ngời” thì tôi bị cụt hứng. Bài Đi họp cũng có nhiều câu thú vị,
những thỉnh thoảng có những chữ kém vị, như “xuống đèo vừa mới tối”, và
“thấp thoáng ở sườn non”. Hai chữ mới và ở nếu được đổi bằng chữ khác
thì thú hơn. Bài Thư nhà, hai câu “Quê ta cải cách xong rồi đó / Tiền tuyến
anh nên gắng lập công” thì thật là lời nói chớ không phải là lời thơ. Trái lại,
hai câu cuối cùng thì rất mộc mạc, rất nông dân và cũng không kém thi vị
“diệt xong quân địch ( sao không đề là quân giặc ) về thăm vợ / thăm
ruộng, thăm làng, thăm bãi dâu”. Bài Dọc đường số 5 cũng là một bài hay
và không có một “hạt sạn” nào làm mất thi vị. Bài Ở Mạc Tư Khoa ra về
làm năm 1960, tại sao không có một ý gì nhắc đến cuộc đấu tranh thống
nhất Tổ quốc của ta? và nhắc đến như nhân dân An - giê - ri anh dũng mà
không nhắc đến cuộc trường kì kháng chiến còn nóng hổi của ta? Bài Gửi
qua Bến Hải cũng như Thăm In - đô - nê - xi -a có những câu chưa hả lắm,
nhưng cũng là những bài chứa nhiều thi vị. Bài Từ trên núi cao nhìn xuống
Vĩnh Phúc, bên những câu rất thiết thực nhưng không kém thi vị, già dặn
như “mong sao biến được chí căm thù, thành lúa, thành ngô, mùa bội thu,
thành mức chỉ tiêu, giờ cứu nước, thành đôi cánh mới vút trong mơ” và
“ngói đỏ reo lên đời sống mới, cây rợp bên đường thôn Lạc Trung” - thì lại
có không ít những câu chẳng thơ chút nào, như “đường lối trung ương đã
