Liệu làm thơ trở lại. Không hồn nhiên, thơ thới như xưa, bao điều
không thể nói ra, nhưng những gì đã nói đều có thật trong tâm hồn ông.
Làm sao ông có thể làm khác. Ông chỉ có thể “hộc ra thơ” kia mà. Thật ra
thì nó đến cũng tự nhiên, chả phải “thần hứng” gì, vì trước hết ông là một
người yêu nước, những sự kiện, thắng lợi trong cuộc chiến đấu giành thống
nhất cho dân tộc hay một thắng lợi về xây dựng ở miền Bắc đều làm ông
nức lòng. Và là một con người có trách nhiệm, ông cũng chả muốn trút vào
thơ những phiền muộn, canh cánh. Liệu ý thức điều đó.
Có điều, thơ thường ra khi ông không ở nhà. Giữa đất trời tự do, thiên
nhiên thơ thới, xa cách những ràng buộc hành chính, ông thấy mình hồn
nhiên hơn. Mộc Châu, Cúc Phương, sông Đa - nuýp ở Slovack, núi Kim
Cương ở Bắc Triều Tiên đem lại những lai láng để ra thơ.
Nhưng ông thấy mình đã cứng lại. Lập ý tức là ra người già mất rồi
còn gì. Những câu không đến nỗi vô hồn nhưng nhạt nhẽo hơn rất nhiều cái
đoạn Ô kìa cô gái sông Đen, non cao rừng thẳm con thuyền đợi ai còn trẻ.
Thời gian khắc nghiệt thật, đã cho ông nhiều thứ, nhưng lại lấy đi sự nồng
nàn, những cảm hứng “vô mục đích”. Và ngược lên giai đoạn thanh niên,
sao mà Liệu có thể sôi sùng sục, nhiều nhiệt huyết tới liều lĩnh đến thế.
Thơ Trần Huy Liệu ở giai đoạn “trọng trách bề bề” rõ là đã không còn
nhiều cái riêng như trước. Thời tù đày, ông còn có thể cười khúc khích
trước một quan sát hóm hỉnh. Giờ thì không thế nữa. Thơ là sự thách đố lớn
nhất. Khi đã trưởng thành, con người ta thường khôn ra, tỉnh táo, lịch lãm
hơn, nhưng tiếc chừng nào cái chú bé ngơ ngác, dại khờ của một thời. Chả
phải trong tiếng Pháp, tính từ prosaique - văn xuôi - còn một nghĩa khác là
“tầm thường” đấy ư. Có nghĩa thơ mới khó nhất, là tột đỉnh.
Trần Huy Liệu có ý thức ra điều ấy không, chả biết được. Nhưng chắc
chắn ông biết mình không làm thơ như một thi sĩ thuần túy. Ông là nhà
tuyên truyền, làm lắm khi là để phục vụ. Đôi khi ông nói chí, dù chả khoái
