đó trong ngày. Kunta và các bạn nó cố làm ra vẻ dửng dưng, nhưng thực ra
chúng thèm những chiếc sơmi dài cuả bọn con trai lớn hơn chúng cũng như
những công việc quan trọng của bọn này. Tuy không nói ra, nhưng chẳng
phải chỉ một mình Kunta tự cảm thấy đã lớn, không thể để bị đối xử như
một đứa con nít và thả rông trần truồng nữa. Bọn nó tránh những đứa còn
đang bú mẹ như Lamin như tránh bệnh và coi những đứa mới chập chhững
là không đáng để ý, trừ phi là để phát cho chúng một cái nên thân khi người
lớn không ngó tới. Trốn tránh cả sự chăm sóc ân cần của các bà già đã
trông nom chúng bao lâu nay, từ những buổi còn lưu lại được trong trí nhớ
chúng. Kunta, Xitafa và những đứa trẻ khác nữa, giờ đây, bắt đầu lảng vảng
quanh những người lớn vào tuổi cha mẹ chúng, với hy vọng được họ thấy
quẩn chân và có thể sai chúng chạy việc vặt gì đó.
Chính vào lúc trước khi mùa gặt tới, một đêm sau bữa ăn tối, Ômôrô
rất thản nhiên bảo Kunta hôm sau dậy sớm để giúp vào việc canh giữ mùa
màng. Kunta phấn khởi đến nỗi hầu như không ngủ được. Sáng ra, sau khi
nuốt vội bữa điểm tâm, nó vui sướng tưởng đến vỡ tim khi Ômôrô đưa cho
nó vác cái cuốc, lúc hai bố con xuất phát ra đồng. Kunta và các bạn lao lên
lao xuống dọc những luống hoa màu đã chín, hò hét và vung gậy đuổi đám
lợn rừng và khỉ đầu chó từ rừng mò tới hầm hè định tróc rễ hoặc moi bới
lạc. Bằng những cục đất và những tiếng la thét, chúng đánh lui từng đàn
chim hét vừa kêu rít vừa xà thấp trên ruộng mạch kê vì các bà già thường
kể rằng chim đói phá các ruộng chín cũng nhanh không kém gì dã thú. Thu
vén nhặt nhạnh những nắm mạch kê và lạc mà cha chú đã hái hoặc bới lên
xem thử đã chín thật chưa và mang những bầu nước lạnh tới cho người lớn
uống, bọn chúng làm việc suốt ngày nhanh thoăn thoắt, lòng đầy tự hào.
Sáu ngày sau, Chúa Ala phán truyền là bắt đầu mùa gặt. Sau khi cầu
kinh xuba lúc rạng đông, các nông dân cùng con trai họ - một số chọn mấy
đứa mang theo những trống tamtăng và xaraba nhỏ - ra đồng và chờ đợi,
nghênh đầu dỏng tai nghe. Cuối cùng, trống cái lớn tôbalô của làng rộn lên
và đám nông dân lao vào công việc gặt hái. Trong khi jaliba và những tay
