một phần năm toàn bộ đất đai ở Haiti - và những nô lệ kèm theo - bọn này
thường đi nghỉ ở Pháp, cho con cái sang học ở bên đó y như những phú hộ
da trắng và thậm chí còn sỉ nhục những người da trắng nghèo nữa. Đám
khách của ông chủ bất bình bao nhiêu thì đám cử tọa của Bel khoái chá bấy
nhiêu khi nghe chuyện đó. "Các người sẽ cười lệch mép bên kia cho đến
méo miệng", bác vĩ cầm ngắt lời, "khi nghe thấy, dư tui, mấy mexừ nhà
giàu nói chuyện gì tại một vũ hội mà hồi mới đây tui được thuê đến kéo
đờn". Các mexừ, bác thuật lại, gật gù bàn luận về chuyện những người da
trắng nghèo ở Haiti ghét đám lai và da ngà đến nỗi họ đã kiến nghị liên
tiếp, kỳ cho đến khi nước Pháp phải ra luật cấm dân "da màu" không được
đi dạo ban đêm, không được ngồi cạnh người da trắng trong nhà thờ, hoặc
thậm chí không được mặc quần áo cùng một thứ với họ. Trong khi chờ đợi,
bác vĩ cầm nói, cả da trắng và "da màu" cùng trút mỗi hiềm ghét lẫn nhau
lên đầu nửa triệu nô lệ da đen ở Haiti. Kunta nói là theo câu chuyện anh
nghe lỏm được trên tỉnh giữa đám người da trắng cười ha hả thì xem ra các
nô lệ ở Haiti còn khốn khó hơn ở đây. Anh nghe nói trường hợp những
người da đen bị phạt đánh đến chết hoặc chôn sống là chuyện cơm bữa và
phụ nữ da đen có chửa thường bị xua đi làm việc cho đến khi sẩy thai. Vì
cảm thấy có nói ra cũng chẳng đạt được mục đích gì khác ngoài việc làm
cho mọi người ghê sợ, nên anh không kể lại những hành động thú vật, vô
nhân đạo hơn thế nữa, tỷ như lấy đinh đóng hai bàn tay một người da đen
vào tường cho đến khi anh ta buộc phải ăn đôi tai bị cắt của chính mình;
một mụ tubốp sai cắt lưỡi tất cả mọi nô lệ của mình, một mụ khác nhét giẻ
vào miệng một em bé da đen cho đến khi nó chết đói.
Sau những chuyện khủng khiếp như vậy trong suốt chín, mười tháng
qua, trong một chuyến lên tỉnh vào mùa hè năm 1791, Kunta không lấy gì
làm ngạc nhiên khi nghe tin những người nô lệ da đen ở Haiti đã vùng lên
trong một cuộc nổi loạn điên cuồng, đẫm máu. Hàng nghìn nô lệ đã ào ào
tràn ra khắp, tàn sát, đập phá, chặt đầu đàn ông da trắng, mổ bụng trẻ con,
hãm hiếp phụ nữ và đốt mọi nhà cửa ở các đồn điền cho đến khi miền Bắc
Haiti ngổn ngang đổ nát, mịt mù lửa khói và đám dân da trắng kinh hoàng
