ra một số quy định về việc tham quan để tránh tình trạng ùn ở nơi "di tích
lịch sử!".
Hêili, mà dòng máu Phi trong huyết quản, qua bảy thế hệ đã hơn một
lần bị pha loãng, vẫn không quên nỗi day dứt về nguồn cội khuấy lên bởi
những tiếng kỳ lạ do người bà ngoại quá cố dạy, những chiều hai bà cháu
ngồi trước cổng ngôi nhà ở Henninh, Tennexi. Ông đã nghiền ngẫm câu
chuyện được nhắc đi nhắc lại, mỗi lần có thêm một đứa trẻ ra đời trong gia
đình, về một ông tổ người Phi khăng khăng một mực nhấn mạnh tên mình
là Kunta Kintê, chứ không phải Tôby như "mexừ chủ" đặt, khăng khăng
không chịu quên những tiếng của làng cũ quê xưa, những tiếng mà với biết
bao tâm thành, ông tự đặt cho mình nhiệm vụ truyền lại, và nhắc con cháu
truyền lại, đời này qua đời khác, những di tồn duy nhất còn sót lại về gốc
tổ. Và từ đầu mối mong manh ấy, Hêili đã lập lại được gia phả đau thương
của dòng họ.
Chúng ta chia sẻ với Kunta nỗi căm giận điên cuồng khi ông bị bắt,
nỗi đau trong chặng hành trình vượt đại dương dưới hầm tối của con tàu
hắc nô, với bảy thế hệ con cháu của ông, những nhục nhằn bất tận của kiếp
nô, những khắc khoải triền miên với ảo tưởng tự do không ngừng bị tan vỡ.
Độc giả sẽ nhớ mãi Kunta Kintê và cái thế giới đột hiện lên từ quá khứ
cùng với ông, cái thế giới của những người nô lệ bị áp bức đến cùng cực
mà bao lâu những xã hội gọi là "văn minh" ở phương Tây khăng khăng
không chịu nhận là đồng loại. Người ta có thể còn có nhiều điều bàn cãi về
quan điểm của tác giả, về sự chính xác của một số chi tiết lịch sử, và bút
pháp có phần thô sơ, cục mịch (mặc dầu nó có cái sức mạnh hồn nhiên của
văn học truyền miệng), nhưng điều quan trọng là Elicx Hêili đã trả lại cho
một dân tộc những miền đã mất đi của ký ức. Trong "Cội Rễ", chính là
những người nô lệ, chứ không phải đám chủ của họ, đã lên tiếng. Và tiếng
nói đó vút lên từ thẳm sâu quá khứ, sẽ không bao giờ tắt nữa. Hêili đã đắp
thêm vào lịch sử nước Mỹ - và lịch sử phương Tây - trọng lượng của những
đau đớn, nhục nhằn chất nặng trên cuộc đời Kunta Kintê cùng con cháu họ.
