5
Giữa hai làng Kalats và Nijnê-Tsirxkaia, sông Đôn rộn rịp hẳn lên:
các trung đoàn kỵ binh và bộ binh của Đại quân sông Đôn đang vượt
qua sông bằng ba dãy cầu phao, bằng phà và bằng thuyền. Những đội
bách cơ kỵ binh kéo đi theo đội hình hành quân, quân phục mới tinh,
mũ bình thiên đội lệch, chỏm tóc dài hằng được ca ngợi trong các bài
hát buông thõng trước trán theo đúng phong tục cổ truyền. Những ngọn
cờ đuôi nheo ngũ sắc bay phất phới trên các ngọn dáo; nước sông xâm
xấp giữa tấm ván cầu bắn lên tung tóe dưới vó những con ngựa non
đang sợ sệt liếc nhìn dòng sông Đôn xám ngắt.
Những chiếc thuyền dài chở đầy bộ binh toàn những thanh niên trẻ
măng râu chưa bén cằm - chèo qua sông. Mồm há hốc, những người
lính trẻ nhìn những đoàn người, ngựa xe tập trung đông nghịt: họ chưa
bao giờ trông thấy một cảnh tượng như thế này. Thuyền chưa kịp cặp
bến họ đã nhảy xuống nước, leo lên bờ sông dốc đứng, xếp thành đội
ngũ, súng trường chống bên chân, và bỏ mũ xuống. Những ông thầy lễ
tóc rũ ngang vai rống lên như dã thú, tay lắc lắc những bình trầm kêu
leng keng: những ông linh mục mặc áo chùng thêu hoa hồng kim tuyến,
trông như những cái chuông lớn bằng vàng, đang ban phước lành cho
quân đội. Trên một ngọn gò, phía trước một tốp sĩ quan cấp tá và một
đội vệ binh, tướng Mamôntôv, tư lệnh quân đoàn, đang đứng dưới ngọn
quân kỳ riêng quan sát cuộc vượt sông. Cả quân đoàn đều có thể trông
thấy ông rất rõ: mình mặc chiếc áo besmet dã chiến màu nâu của lính
cô-dắc, cưỡi con ngựa bạch lông óng ánh đang cuốc vó xuống đất,
trông ông ta như một pho tượng đúc bằng đồng. Các binh đoàn diễu
qua trong tiếng hát đệm nhịp bằng trống đồng. Những chùm mã vĩ trên
các cờ hiệu bay lòa xòa trước gió. Về phía đông cánh thảo nguyên màu
hung chìm trong những đám bụi bốc lên từ các binh đoàn đang bước
tới, có tiếng đại bác nổ rền như sấm chuyển.
Quan tư lệnh đưa bàn tay có móc chiếc roi ngựa lủng lẳng lên ngang
mày để che nắng, nhìn mấy chiếc phi cơ với đôi cánh hơi chếch về phía
