1
Thế là hết. Gió lạnh xua tơi tả những mẫu giấy loại qua những dãy
phố vắng vẻ của thành Pêterburg nay đã vắng lặng: những tờ quân lệnh,
những mẫu quảng cáo nhà hát, những bản hiệu triệu "lương tâm và lòng
yêu nước" của dân Nga. Những mảnh giấy rách nát đủ màu đủ cỡ ấy,
với những vệt hồ đã khô cứng, bay lả tả theo những đường bụi tuyết
ngoằn ngoèo đang trườn trên mặt đất, tiếng sột soạt ảm đạm như báo
điềm chẳng lành. Những cuộc xô đẩy ồn ào, hỗn độn và điên rồ vừa
qua ở chốn kinh thành nay chỉ còn để lại có thế. Những đám người vô
công rồi nghề nay không còn chen chúc trên các quãng trường và các
đường phố nữa. Cung điện Mùa Đông, mái bị một quả đại bác của
chiến hạm "Rạng đông" bắn thủng, nay không còn ai lui tới nữa. Những
vị bộ trưởng của Chính phủ lâm thời, những ông chủ nhà băng đầy thế
lực, những vị tướng đầy danh vọng đều đã trốn đi đâu hết... Trên mặt
những đường phố tróc lở và bẩn thỉu, không còn thấy bóng dáng những
cỗ xe ngựa lộng lẫy, những tiểu thư và thiếu phụ thanh lịch, những sĩ
quan, những viên chức, những chính khách ngông cuồng. Đêm đêm,
những tiếng búa đóng ván bịt lối ra vào các cửa hiệu ngày càng vang
lên nhiều hơn. Lác đác trong các tủ kính còn thấy bày nơi thì miếng
phó mát, nơi thì chiếc bánh nướng khô đét. Nhưng cảnh đó chỉ khơi sâu
thêm nỗi nhớ tiếc cuộc sống đã qua. Người qua đường sợ hãi nép vào
tường, mắt lấm lét nhìn các đội tuần tiễu - những tốp người cương
quyết đội mũ đính sao đỏ, vai khoác khẩu súng trường nòng chúc
xuống dưới.
Gió bấc phả hơi lạnh vào những khung cửa sổ tối tăm, lùa vào những
khoảng thầm vắng vẻ, xua tan những bào ảnh của sự xa hoa đã lụi tàn.
Cảnh Pêterburg vào cuối năm 1917 thật ảm đạm.
Ảm đạm, khủng khiếp, và không sao hiểu nổi, không sao tưởng
tượng được Mọi sự đều đã chấm dứt. Mọi thứ đều bị bãi bỏ. Một người
đội chiếc mũ rách, tay xách cái xô nhỏ và cái chổi quét hồ, chạy qua
mặt đường tuyết bay lất phất. Hắn dán thêm những tờ yết thị mới, và
