những binh sĩ nằm lăn lóc cạnh những bãi cứt và những tấm giẻ rách
đẫm máu... Chàng hình dung thấy mình là một anh làm trò chuyên
nghiệp, một gã định mệnh chủ nghĩa trứ danh đang nêu một tấm gương
căm thù lạnh lùng tuy mình không còn lòng căm thù ấy nữa, tuy lòng
căm thù ấy đã chết từ lâu. Nghĩ đến những con người, chàng chỉ thấy
ghê tởm và buồn nôn.
Chàng nhổm người dậy trên giường, cố cài khuy áo lại, với tay nhặt
cái quần rơi dưới sàn tìm thuốc lá, rồi lại nằm xuống như cũ, hai tay
chắp dưới gáy.
"Dù sao cũng không thể nào tiếp tục mãi với cái tâm trạng này được"
- chàng khẽ thốt lên, nhưng giọng chàng nói nghe như giọng một người
lạ, khiến chàng khó chịu, thậm chí ghê tởm... "Tại sao lại không thể
được? "Dù sao" là cái quái gì?" Mọi thứ đều có thể được tất! Cho chí
lấy nịt da treo cổ lên cũng được là... Phải đấy, Rôstsin ạ, cho nó trung
thực một chút... Cứ làm bộ dè bỉu mãi... Chẳng qua mày cũng khốn nạn
như những thằng khác thôi".
Và chàng bắt đầu hồi tưởng lại một cách hằn học, như để trả thù,
hàng nghìn những cuộc gặp gỡ đã diễn ra ở đây, ở Êkatêrinôxlav...
Những người đàn bà mang dấu vết của cuộc tản cư trên mặt, với những
tàn dư thảm hại của sự đoan trang, chạy khắp các khách sạn gạ bán thứ
này thứ nọ, đều là những thứ "quý vì mang nhiều kỷ niệm"; những ông
tướng mà người ta vừa vỗ vỗ vào lưng vừa gọi là "ông bạn", những tên
đầu cơ cằm cạo xanh biếc, má béo căng lên, suồng sã đến mức điên
loạn, am hiểu tường tận việc mua bán giấy chứng nhận vận chuyển các
hàng hóa của nhà nước bằng đường sắt, những lão trang chủ to mồm đã
rời trang viên ra đây vì sợ cách mạng: họ chen chúc trong các phòng trọ
chật hẹp, với bà vợ ngu ngốc và mấy cô con gái người dài thườn thượt,
mặt đầy tàn hương và lòng đầy thất vọng, họ vay giật lung tung, ăn
uống thỏa thuê ở tiệm, lại bày cho bọn đầu bếp làm những món không
tiền khoáng hậu, gọi cách mạng là chuyện tầm bậy và nhìn chung họ
tiêu dao ngày tháng trong những niềm hy vọng diễm huyền nhất mà
