đàn ông và phụ nữ với lý tưởng của họ - họ hy sinh đời mình vì thương yêu
những người đồng thời với họ. Bạn gặp những con người vĩ đại, họ tự kéo
mình lên từ vực thẳm khổ đau để làm cho cái bất khả trở thành hiện thực.
Bạn có thể quan sát cái “tấn tuồng” này từ xa, hay tưởng tượng rằng bạn
đang ở giữa nó. Quan sát tấn tuồng này, nhìn nó diễn ra trong trí bạn, bạn tự
nhiên học cách nhìn cuộc đời từ một điểm nhìn bao quát. Bạn có thể thấy
chính mình đang nhấp nhô trên đỉnh sóng của dòng sông lớn của lịch sử.
Chúng ta thấy từ đâu mà chúng ta đến, ta đang ở đâu, và ta sẽ đi về đâu.
Hiểu biết lịch sử, tức là hiểu biết chính mình. Ta càng hiểu biết chính
mình và bản chất con người, thì bức tranh ta có về lịch sử càng chính xác.
Theo quan điểm Phật giáo, lịch sử là một bản ký lục, nó ghi chép những xu
hướng con người, của nhân và quả. Nó là khoa học của hoạt động con
người, là ngành thống kê về chủng loại người.
Chẳng hạn, mặc dù ta không thể dự báo thời tiết với sự chính xác hoàn
toàn, ta có thể dự báo những xu thế dựa trên tính xác suất và thống kê. Trái
tim con người cũng không thể dự đoán trước, nhưng lịch sử cho phép chúng
ta thấy những xu hướng và những con số thống kê, chúng cho ta cái nhìn
sâu vào trong tương lai.
Do vậy, học lịch sử là học về con người. Lịch sử là một tấm gương
hướng dẫn ta trong việc định hình tương lai. Lớp trẻ là những nhân vật
chính, là những người sẽ viết những trang sử mới của ngày mai. Bạn cần
một tấm gương để thấy khuôn mặt của chính mình. Tương tự như vậy, trang
bị với tấm gương của lịch sử, bạn có thể thấy cái gì cần được làm trong thế
giới xung quanh bạn.
Người cố vấn tinh thần của tôi, Josei Toda, dạy rằng, lịch sử là một tấm
biển chỉ đường giúp ta di chuyển với sự chắc chắn lớn hơn – từ quá khứ đến
hiện tại, từ hiện tại đến tương lai, về phía những mục đích của chúng ta :
hòa bình, và sự sống chung hòa điệu của toàn nhân loại.
Bởi vì lịch sử được ghi lại như thế thì quá phong phú, nên không thể
trông đợi một người có thể am hiểu được hết thảy mọi cái trong đó. Điều
cốt yếu là đạt được một tầm nhìn bao quát, một sự hiểu biết về những
nguyên lý lịch sử cơ bản. Nếu ta có thể học bằng cách nghiên cứu lịch sử,
