“Vậy thì là thế giới rồi. Không phải chiêu quảng cáo: nó là sự thật. Đợi đã,
ta có rồi đây: Chuyến phiêu lưu kỳ thú của kim loại.”
Đúng lúc ấy Signora Grazia thông báo Chỉ huy
Signor Garamond ngần ngừ nhìn tôi vẻ nghi ngờ. Belbo ra hiệu như muốn nói tôi
là người có thể tin tưởng được. Garamond ra lệnh đưa khách vào và ra đón ông
ta. De Gubernatis bận áo vest ngực đúp, trên ve áo cài bông hồng giả, túi ngực cài
bút máy, trong túi bên có một tờ báo cuộn, tay kẹp va li da.
“Ôi, Chỉ huy kính mến của tôi,” Garamond nói, “vào đây nào. Ông bạn quý
De Ambrosiis của chúng ta đã kể với tôi về anh. Cả một đời phục vụ cho nhà
nước. Và một dòng máu thi ca ngầm ẩn, đúng không nào? Cho tôi xem đi, cho tôi
xem kho báu mà anh đang giữ trong tay... Nhưng trước hết cho phép tôi giới thiệu
hai biên tập viên chính của tôi đã.”
Ông ta ấn vị khách ngồi trước bàn viết bừa bộn bản thảo, trong khi hai bàn
tay ông ta, run run háo hức, ve vuốt bìa của tác phẩm được chìa ra trước mặt
mình. “Không cần lời nào đâu. Tôi biết hết cả rồi. Anh quê ở Vitipeno, thành phố
vĩ đại và cao quý. Anh phục vụ ở Cục Hải quan. Và, âm thầm bí mật, đêm này
qua đêm khác, anh phóng bút viết đầy những trang này, cõi lòng bị con quỷ thi ca
thiêu đốt. Thi ca... nó đã ngốn đi những năm tháng thanh xuân của Sappho, nó
nuôi dưỡng tuổi già của Goethe. Ma túy, người Hy Lạp gọi nó như vậy, vừa là
thuốc độc vừa là thuốc chữa. Đương nhiên, chúng tôi sẽ phải đọc sáng tạo này
của anh. Tôi luôn kiên trì phải đảm bảo ít nhất ba bản thẩm định, một bản trong
nội bộ nhà xuất bản và hai bản từ các nhà tư vấn (nhưng họ phải giữ bí mật tên
tuổi, xin anh thứ lỗi cho tôi nhưng họ quả là những người xuất chúng). Manutius
sẽ không ấn hành một tác phẩm trừ phi chúng tôi có thể tin chắc về chất lượng
của nó, và chất lượng, hẳn anh biết rõ hơn tôi, là một thứ quá đỗi tinh tế, chỉ có
thể cảm nhận bằng giác quan thứ sáu. Một cuốn sách có thể có những điểm chưa
hoàn hảo, những tì vết - đến cả Svevo đôi khi còn viết lách chả ra sao, chuyện đó
anh rõ hơn tôi - nhưng, ơn Chúa, anh vẫn có thể cảm nhận thấy tư tưởng, nhịp
điệu, sức mạnh. Tôi biết mà, không cần nói gì đâu. Ngay khoảnh khắc tôi liếc
nhìn lời mở trên trang đầu tiên của anh, tôi đã cảm thấy thứ gì đó, nhưng tôi
không muốn một mình mình tự đánh giá, dẫu rất thường là - ồ vâng, rất thường -
khi các bản thẩm định tỏ ra thờ ơ, tôi gạt bỏ chúng, bởi vì anh không thể đánh giá
một tác giả nếu như không bắt được nhịp điệu của anh ta, tạm gọi vậy đi, và ở
đây, ví dụ, tôi lật giở ngẫu nhiên tác phẩm này của anh và mắt tôi bắt gặp một câu
thơ, ‘Như trong mùa thu, khóe mắt xanh xao’... Ồ, tôi không biết tứ thơ sẽ tiếp
