thân với nhau luôn chọn món rẻ hơn khi đến lượt người bạn mình trả
tiền.
Nhiều thị trường (và các hệ thống kiến trúc lựa chọn) tồn tại
mà bên trong đầy những xung đột lợi ích. Một trong những xung đột
lợi ích hầu như mọi công dân Mỹ đều biết là ở hệ thống chăm sóc
y tế của đất nước họ. Bệnh nhân được chăm sóc y tế tại một bệnh
viện do bác sĩ của họ lựa chọn, được thanh toán bởi công ty bảo hiểm
cùng với sự tham gia “hành động” của nhiều bên “có nghĩa vụ và
quyền lợi liên quan” khác, từ nhà cung cấp thiết bị y khoa đến
công ty dược và các luật sư. Những người tham gia với những phần
đóng góp lớn nhỏ khác nhau sẽ hưởng những lợi ích cao thấp khác
nhau, chỉ bệnh nhân và bác sĩ phải chịu thiệt thòi. Điều này có thể
nhìn thấy rất rõ ràng đối với những ai có quan tâm về chính sách
y tế công của Mỹ. Nhưng như thường lệ, người ta có thể soạn thảo tỉ
mỉ và làm giàu phép phân tích chuẩn bằng cách nhớ rằng các bên
tham gia trong nền kinh tế đều là Con người. Và, ngay cả những
người vô tâm nhất cũng biết rằng nhu cầu của họ sẽ ít đi, nếu
giá cả hàng hóa tăng lên. Nhưng họ có quan tâm đến điều đó
không? Xin thưa là chỉ có, nếu họ thực sự để ý.
Sự thay đổi quan trọng nhất cần phải được lập thành một phép
phân tích chuẩn về lợi ích là tính nổi trội. Liệu những người lựa chọn
có chú ý đến những lợi ích mà họ đối diện không? Ở thị trường tự
do, câu trả lời là có; nhưng trong các trường hợp quan trọng, câu trả
lời lại là không. Hãy xem ví dụ về một gia đình ở nông thôn muốn
mua một chiếc xe hơi. Giả sử lựa chọn của họ là (a) đi ta- xi hoặc xe
buýt và (b) mua một chiếc xe đã qua sử dụng với giá 10.000 đô-la để
có thể đỗ ngay bên lề đường trước cổng nhà mình. Điểm nổi bật về
chi phí nếu họ mua xe là hàng tuần trả tiền đổ xăng, định kỳ trả
tiền bảo dưỡng và hàng năm đóng phí bảo hiểm. Chi phí cơ hội của
10.000 đô-la này dường như bị bỏ qua. (Nói cách khác, khi mua xe,
