những thu được toàn bộ của cải để làm giầu mà còn nhận được một phần
lớn lượng cung cấp lương thực cần thiết từ việc buôn bán với nước ngoài.
Còn có một loại cán cân khác, như đã được giải thích, rất khác với cán
cân thương mại, và tùy theo cán cân đó xẩy ra theo hướng có lợi hay bất
lợi, tất yếu mang lại sự phồn vinh hay suy sụp của mọi quốc gia. Đó là cán
cân giữa tổng sản phẩm hàng năm và tổng lượng tiêu dùng. Như đã có nhận
xét, nếu giá trị trao đổi của sản phẩm hàng năm vượt giá trị trao đổi của tiêu
dùng hàng năm, thì số tiền vốn của xã hội phải tăng lên hàng năm theo
cùng tỷ lệ với số lượng vượt trội đó. Trong trường hợp này, xã hội sống
trong phạm vi số thu nhập của mình. Những gì tiết kiệm được từ số thu
nhập hàng năm đó tất nhiên được nhập vào số vốn và được sử dụng để tăng
thêm hơn nữa số sản phẩm hàng năm. Trái lại, nếu giá trị trao đổi của sản
phẩm hàng năm lại không đủ đáp ứng số lượng tiêu dùng hàng năm, thì số
tiền vốn của xã hội tất nhiên bị sa sút tùy theo mức thiếu hụt này. Số lượng
tiêu dùng của xã hội trong trường hợp này, vượt quá số thu nhập, và như
thế tất nhiên phải xâm phạm vào tiền vốn. Vì thế, số tiền vốn tất nhiên phải
giảm xuống, và cùng với nó, giá trị trao đổi của sản phẩm hàng năm của lao
động cũng giảm đi.
Cán cân giữa sản phẩm làm ra và số lượng tiêu dùng hoàn toàn khác
với cái được gọi là cán cân thương mại. Nó có thể xẩy đến với một quốc
gia không tiến hành các hoạt động ngoại thương và hoàn toàn tách khỏi thế
giới bên ngoài. Nó có thể xẩy đến với toàn thế giới mà của cải, dân số và sự
phát triển có thể dần dần tăng lên hoặc dần dần giảm sút.
Cán cân giữa sản phẩm làm ra và số lượng tiêu dùng có thể luôn luôn
tỏ ra có lợi cho một quốc gia, mặc dù cán cân thương mại thường thường
bất lợi cho quốc gia đó. Một quốc gia có thể nhập một giá trị lớn hơn tổng
số xuất khẩu trong một nửa thế kỷ; số lượng vàng và bạc nhập vào quốc gia
đó trong toàn bộ thời gian này có thể lại được xuất khẩu ngay lập tức, tiền
kim loại lưu hành của quốc gia đó có thể dần dần bị hao mòn và giảm bớt,
các loại tiền giấy được thay thế tiền kim loại, và cả những khoản tiền nợ
các quốc gia khác cũng có thể dần dần tăng; tuy nhiên của cải, sự giầu có
thực sự, giá trị trao đổi của sản phẩm hàng năm của đất đai và lao động có
