đến số tiền vốn mà người nông dân phải sử dụng để trồng trọt và làm ra
thóc lúa. Trừ khi giá ngũ cốc khi bán ở các thị trường nước ngoài có thể
hoàn lại không những số tiền trợ cấp xuất khẩu mà còn cả số tiền vốn bỏ ra
để trồng trọt cùng với số tiền lời thông thường của tiền vốn, xã hội bị thua
thiệt bởi sự chênh lệch đó hoặc bởi sự giảm sút tương đương của tổng số
vốn quốc gia. Nhưng lý do khiến người ta nghĩ là cần thiết phải trợ cấp xuất
khẩu là giá cả chưa đủ sức làm việc này.
Mọi người nói rằng giá ngũ gốc trung bình đã giảm xuống đáng kể từ
khi áp dụng tiền khuyến khích. Như tôi đã trình bày ở trên, giá ngũ cốc
trung bình đã bắt đầu giảm sút vào cuối thế kỷ trước và đã tiếp tục như vậy
trong 64 năm đầu của thế kỷ này. Nhưng sự kiện này, hãy giả thiết là một
sự thật như tôi đã tin là như vậy, chắc là đã xảy ra bất kể có sự trợ cấp và có
thể là đã không xảy ra do có khoản trợ cấp đó. Giá ngũ cốc đã hạ ngay cả ở
Pháp cũng như ở Anh mặc dù ở Pháp người ta không những không trợ cấp
xuất khẩu mà cho đến năm 1764, xuất khẩu ngũ cốc còn bị đặt dưới sự
nghiêm cấm ngặt nghèo. Sự giảm xuống dần dần về giá ngũ cốc trung bình
như vậy chẳng phải do có luật về tiền khuyến khích mà cũng chẳng vì
không có luật đó mà chính là do việc tăng một cách dần dần ít người nhận
thấy của giá thực của bạc mà trong quyển đầu tôi đã cố gắng trình bày là đã
xảy ra tại thị trường chung Châu Âu trong thế kỷ này. Cho nên, không thể
nói là tiền trợ cấp hay tiền thưởng khuyến khích đã là nguyên nhân dẫn đến
việc giảm sút giá thóc lúa.
Trong những năm thóc lúc được mùa, người ta nhận xét là tiền thưởng
khuyến khích đó tất nhiên phải nâng giá ngũ cốc tại thị trường trong nước
lên trên mức mà lẽ ra nó đương nhiên phải tụt xuống. Đó chính là mục đích
đã được công khai thừa nhận của thể chế đó. Trong những năm mất mùa
thóc lúc khan hiếm, mặc dù tiền thưởng luôn luôn bị ngừng lại không thực
hiện, tuy nhiên việc xuất khẩu nhiều trong những năm được mùa thường
luôn luôn cản trở ít nhiều việc thừa thãi của năm này làm giảm sự khan
hiếm của năm khác. Kể cả trong những năm thóc lúc thừa thãi và trong
những năm thóc lúa khan hiếm, tiền thưởng khuyến khích tất yếu phải làm
