tư rồi, cho nên số vốn của Hà Lan nhất thiết phải bỏ vào những việc làm ở
xa. Nếu được hoàn toàn tự do, thì việc buôn bán với Đông Âu chắc đã thu
hút được phần lớn số vốn dư thừa đó. Đông Âu cung cấp thị trường cho
hàng công nghiệp của Châu Âu, cho vàng bạc cũng như một số sản phẩm
khác của Châu Mỹ, và thị trường này có sức mua lớn hơn Châu Âu và
Châu Mỹ góp lại.
Mặc dù không có công ty độc quyền thì một nước nào đó không có
khả ngăn tiến hành buôn bán trực tiếp với Đông Âu, từ đó không thể suy ra
rằng một nước như vậy trong tình hình như vậy không nên buôn bán trực
tiếp với Đông Âu. Việc các công ty như vậy nói chung, không cần thiết để
tiến hành thương mại với Đông Âu đã được minh họa khá đủ bởi thực tiễn
của người Bồ Đào Nha – họ đã buôn bán với Đông Âu hơn một thế kỷ liền
mà không có một công ty độc quyền nào cả.
Mặc dù người Châu Âu có nhiều khu định cư lớn ở bờ biển Châu Phi
và Đông Ấn, họ chưa thiết lập được ở những nơi đó những thuộc địa, đông
đảo và phồn thịnh như ở hòn đảo và lục địa Châu Mỹ. Song, Châu Phi và
các nước được mệnh danh là Đông Âu là nơi cư trú của các dân tộc mọi rợ.
Nhưng các dân tộc này không hề yếu hèn và vô phương tự vệ như những
người Châu Mỹ cùng khổ và bất lực. Ngoài ra, ở Châu Phi và Đông Ấn có
nhiều dân hơn và phần lớn sống bằng nghề chăn cừu. Trong khi đó thổ dân
Châu Mỹ, trừ Mexico và Peru, chỉ làm nghề săn bắn. Vì vậy, ở Châu Phi và
Đông Âu, người Châu Âu gặp nhiều khó khăn hơn trong việc xua đuổi thổ
dân để mở rộng đồn điền của mình. Hai khu định cư của người Hà Lan ở
mũi Hảo vọng và ở Batavia hiện nay là hai thuộc địa lớn nhất mà người
Châu Âu đã thiết lập. Ở Châu Phi và Đông Ấn, Mũi Hảo vọng là ngôi nhà
trung lộ giữa Châu Âu và Đông Âu. Trên đường đi và về, thuyền Châu Âu
thường dừng lại đây để tiếp nước, thực phẩm và các thứ khác. Batavia nằm
trên con đường biển nhộn nhịp nhất từ Indonesia đến Trung Hoa và Nhật
Bản. Hầu hết các thuyền từ Châu Âu đi Trung Quốc đều ghé qua Batavia.
Đây là một trung tâm thương mại cả người Châu Âu và người Đông Ấn.
Trong cảng ở đây người ta thường thấy tàu thuyền của người dân Trung
Hoa và Nhật Bản, Bắc Kỳ và Nam Kỳ, Malacca và Celebes. Địa thế thuận
