đội ngoài biển chỉ có thể đóng một vai phụ trong việc phòng thủ bờ biển.
Ngược lại, hạm đội không quân đã phát triển tốt đẹp. Cách đây hơn
hai năm, một đoàn kỹ thuật viên hàng không Pháp phát biểu trên báo về
vấn đề này, biểu lộ “sự ngạc nhiên và thán phục của họ”. Đặc biệt họ đã tin
chắc rằng hồng quân chế tạo ngày càng nhiều những máy bay ném bom
hạng nặng, bán kính hoạt động 1.200 và 1.500 kilômét. Trường hợp có
xung đột ở Viễn đông, các trung tâm chính trị và kinh tế của Nhật bản sẽ bị
đe dọa bởi không quân thuộc hải phận Vlađivôttôc. Các tin tức đưa lên báo
chí cho biết kế hoạch năm năm dự kiến thành lập sáu mươi hai trung đoàn
không quân, có thể đưa ra chiến đấu năm nghìn máy bay (cho năm 1935).
Không có lý do gì để nghi ngờ sự thực hiện của kế hoạch đó và rất có thể
nó đã được thực hiện vượt kế hoạch.
Hàng không không thể tách rời khỏi một lĩnh vực công nghiệp xưa
kia không có ở Nga và đã có những bước tiến bộ rất lớn thời gian gần đây:
hóa học. Ai cũng biết chính phủ xô viết cũng như mọi chính phủ khác
không tin một giây phút những “cấm đoán” nhắc đi nhắc lại về chiến tranh
hơi độc. Sự nghiệp của những người khai hóa Ý ở Abixini, một lần nữa đã
chứng tỏ những giới hạn nhân đạo của quân ăn cướp quốc tế đi xa đến đâu.
Người ta có thể nghĩ rằng hồng quân đã được đề phòng để chống những tai
họa bất ngờ của chiến tranh hóa học hay chiến tranh vi khuẩn - địa hạt bí
mật nhất và khủng khiếp nhất của việc vũ trang – ngang tầm với các quân
đội phương Tây.
Chất lượng các sản phẩm của công nghiệp chiến tranh là điều còn
đáng nghi ngờ. Nhân thể chúng tôi xin nhắc lại các phương tiện sản xuất ở
Liên xô có chất lượng tốt hơn các hàng tiêu dùng. Ở đâu mà các đơn đặt
hàng phải qua các nhóm có ảnh hưởng của đẳng cấp quan liêu lãnh đạo,
chất lượng của sản phẩm vượt lên rõ ràng trình độ thông thường, trình độ
này vốn rất thấp. Các cơ quan chiến tranh là những khách hàng có ảnh
hưởng nhất của công nghiệp. Vậy chúng ta đừng ngạc nhiên khi thấy các
máy móc để phá hoại lại có chất lượng cao hơn hàng tiêu dùng và cả các
phương tiện sản xuất. Tuy nhiên, công nghiệp chiến tranh vẫn là một bộ
phận của công nghiệp nói chung và phản ánh, dù có giảm đi, tất cả các