CUỘC CÁCH MẠNG BỊ PHẢN BỘI - Trang 53

hoặc một quán trọ “tử tế” – không cần sự kiểm tra nào khác ngoài sự kiểm
tra của giáo dục, của tập quán, của dư luận. Thẳng thắn mà nói, phải là quá
ngớ ngẩn mới coi là không tưởng một viễn cảnh xét đến cùng cũng là rất
bình thường.
Chủ nghĩa tư bản đã chuẩn bị các điều kiện và các lực lượng cho
cuộc cách mạng xã hội: kỹ thuật, khoa học, giai cấp vô sản. Nhưng xã hội
cộng sản không thể tiếp nối liền ngay xã hội tư bản; di sản vật chất và văn
hóa của quá khứ để lại còn thiếu thốn. Ngay buổi đầu, Nhà nước công nhân
không thể cho phép mỗi người làm việc “tùy theo khả năng”, nói cách
khác, có thể và muốn làm đến đâu thì làm; cũng không thể thưởng công
mọi người “theo nhu cầu”, công việc đã làm được. Lợi ích của sự phát triển
lực lượng sản xuất buộc phải trở về những tiêu chuẩn quen thuộc của đồng
lương, có nghĩa là sự phân phối của cải theo số lượng và chất lượng công
việc của từng cá nhân.
Mác gọi giai đoạn đầu của xã hội mới ấy là “giai đoạn thấp của chủ
nghĩa cộng sản”, phân biệt với giai đoạn cao, trong đó sự bất bình đẳng vật
chất biến mất cùng với cái bóng ma cuối cùng của sự thiếu thốn. Học
thuyết của Nhà nước Xô viết hiện nay nói: “Lẽ tự nhiên, chúng ta chưa phải
đã có chủ nghĩa cộng sản hoàn chỉnh, nhưng chúng ta đã thực hiện được
chủ nghĩa xã hội, tức là giai đoạn thấp của chủ nghĩa cộng sản”. Và để làm
chỗ dựa cho luận đề đó người ta nêu ra ưu thế tuyệt đối của các tờ-rớt
(trust). Nhà nước trong công nghiệp, trong các nông trường tập thể, trong
nông nghiệp, các xí nghiệp quốc hữu hóa và hợp tác hóa, trong thương
nghiệp. Thoạt nhìn, có vẻ ăn khớp hoàn toàn với sơ đồ tiên nghiệm (a
priori) - và do đó mang tính giả định – của Mác. Nhưng cũng chính theo
quan điểm Mácxít, vấn đề không chỉ ở các hình thức của sở hữu, độc lập
với hiệu suất lao động. Bất luận truờng hợp nào, Mác hiểu “giai đoạn thấp
của chủ nghĩa cộng sản” là của một xã hội mà sự phát triển kinh tế ngay từ
đầu đã phải cao hơn sự phát triển kinh tế của chủ nghĩa tư bản tiên tiến. Về
lý thuyết, cách đặt vấn đề như vậy là không thể chê được, bởi ở chủ nghĩa
cộng sản, xét trên qui mô toàn thế giới, ngay từ giai đoạn mở đầu, ngay từ
khởi điểm, phải ở một mực cao hơn so với xã hội tư bản. Vả lại, Mác vẫn