III
Một điều có lẽ có giá trị hơn bất cứ một danh sách những cái tên của
những người nhận ra những nét tương tự giữa Comte và Hegel là việc một
loạt các nhà tư tưởng xã hội trong hơn một trăm năm qua chứng nhận vai
trò đáng kể của mối liên hệ này. Thực ra thì việc không nhận ra được những
nét tương tự giữa hai học thuyết khai nguồn này chẳng thấm vào đâu so với
việc không nhận ra được rằng có một số lượng đáng kể các nhân vật hàng
đầu đã từng thành công trong việc kết hợp các ý tưởng của Hegel và Comte
để sáng tạo ra tư tưởng của chính mình. Một lần nữa, tôi chỉ có thể đưa ra
một vài cái tên thuộc dạng này
. Nhưng nếu tôi kể với bạn rằng danh
sách này bao gồm cả Karl Marx, Friedrich Engels, và có thể cả Ludwig
Feuerbach ở Đức, Ernest Renan, Hippolyte Taine và Emile Durkheim ở
Pháp, Giuseppe Mazzini ở Italia - và tôi có lẽ nên đưa thêm cả Benedetto
Croce và John Dewey vào trong danh sách những người còn sống - thì bạn
sẽ bắt đầu hiểu được ảnh hưởng của họ đi xa tới đâu. Có lẽ các bạn sẽ ý
thức được tầm quan trọng của ảnh hưởng cộng hưởng của hai tác gia này
khi xem phần trình bày tiếp theo của tôi rằng nguồn gốc của phần lớn
những gì hiện nay được gọi là xã hội học vốn xuất hiện trong vòng hơn một
thế kỉ qua, và đặc biệt bộ phận mới nhất và tham vọng nhất của nó, xã hội
học về tri thức, đều có chung một nguồn gốc với các phong trào trí thức
rộng lớn, được gọi bằng một cái tên đầy nghịch lí, duy sử luận, vốn tiếp cận
hiện tượng lịch sử theo một cách thức rất phi lịch sử.
Trước khi tôi bắt tay vào công việc chính, tôi phải thú nhận đôi chút về
một điều rất cơ bản: tôi phải chân thành thông báo cho các bạn biết về một
khiếm khuyết nghiêm trọng trong cách tiếp cận của tôi đối với vấn đề này.
Về Comte, đúng là tôi hoàn toàn bất đồng với phần lớn quan điểm của ông.
Nhưng sự bất đồng này vẫn thuộc loại có thể tiến hành một bàn luận hữu
