nó; và chiếu theo câu hỏi mà chúng ta đặt ra, cái mà chúng ta có thói quen
coi như là một sự kiện lịch sử đơn lẻ có thể bao gồm bất kì số lượng nào đó
các đối tượng khác nhau của tư duy.
Sự lầm lẫn liên quan đến điểm này là nguyên nhân chủ yếu tạo ra một
học thuyết đang thịnh hành hiện nay, theo đó tất cả các tri thức lịch sử nhất
thiết phải là tương đối, được xác định bởi “lập trường” của chúng ta và có
xu hướng thay đổi theo thời gian
. Quan điểm này là một hệ quả dĩ nhiên
của niềm tin rằng những cái tên được sử dụng rộng rãi để chỉ các thời kì
lịch sử hoặc các liên hợp các sự kiện, chẳng hạn Các cuộc chiến tranh thời
Napoleon, hay “Nước Pháp trong thời kì cách mạng”, hay thời kì Thịnh
vượng chung, là những cái tên đại diện những đối tượng đã biết nhất định,
những cá thể duy nhất, có sẵn để chúng ta quan sát theo cùng một cách thức
như những đơn vị tự nhiên tương ứng với những loài sinh học hay những
hành tinh cụ thể. Trên thực tế, những cái tên về các hiện tượng lịch sử cho
chúng ta biết đấy chỉ là một khoảng thời gian và không gian và chắc chắn
không có hạn chế nào về số lượng các câu hỏi mà chúng ta có thể đặt ra về
các sự kiện xảy ra trong thời kì và khu vực địa lí mà những cái tên này xác
lập. Song, chính câu hỏi mà chúng ta đặt ra mới xác định đối tượng nghiên
cứu của chúng ta; và tất nhiên, có rất nhiều lí do giải thích vì sao tại những
thời điểm khác nhau mọi người lại hỏi những câu hỏi khác nhau về cùng
một thời kì
. Nhưng điều này không có nghĩa là ở những thời điểm khác
nhau và dựa trên cùng một lượng thông tin, nghiên cứu lịch sử sẽ đưa ra
những câu trả lời khác nhau cho cùng một câu hỏi. Tuy thế, chỉ điều này
mới khiến chúng ta có quyền nhận định rằng tri thức lịch sử là tương đối.
Cốt lõi của sự thật trong nhận định về tính tương đối của tri thức lịch sử là
ở chỗ những nhà sử học ở những thời điểm khác nhau quan tâm tới những
đối tượng khác nhau, chứ không phải là họ nhất thiết phải mang những
quan điểm khác nhau về cùng đối tượng nghiên cứu.
Chúng ta cần phải tìm hiểu sâu hơn chút nữa về bản chất của các tổng thể
mà nhà sử học nghiên cứu, ngay cả khi phần lớn những điều chúng ta sẽ
phát biểu thực ra chỉ là một ứng dụng của luận điểm mà chúng ta đã đề cập
