nó dưới dạng các phạm trù này. Và bất kì cái gì thuộc về các tâm ức khác
mà có thể nắm bắt được thông qua sự hiểu biết của chúng ta, bất kì cái gì
mà chúng ta nhận ra là cái đặc thù của con người, phải là cái mà có thể hiểu
được dưới dạng các phạm trù này.
Lí thuyết về khả năng biến đổi của tâm trí con người, dựa vào đó mà duy
sử luận đã phát triển một cách nhất quán, đưa đến một nghịch cảnh là nó tự
đào mồ chôn mình: nó bị rơi vào tình huống mâu thuẫn nội tại về khả năng
tổng quát hóa được những sự kiện không thể biết, nếu ví thử lí thuyết này
đúng. Nếu như tâm trí con người thực sự biến đổi, như các nhân vật trung
thành cực đoan của duy sử luận nhận định, đến nỗi chúng ta không thể hiểu
được một cách trực tiếp điều mà thiên hạ trong các thời đại khác nhau hàm
ý trong một phát biểu nào đó, thì lịch sử là cánh cửa bất khả xâm nhập đối
với chúng ta. Những tổng thể mà chúng ta giả định là dựa vào đó chúng ta
có thể hiểu được các phần tử cấu thành là những thứ mà sẽ không bao giờ
hiển hiện để chúng ta quan sát. Và ngay cả khi chúng ta bỏ qua khó khăn
nền tảng này, cái khó khăn vốn được hình thành do tính bất khả của sự hiểu
biết về các tư liệu dựa vào đó chúng ta rút ra mọi tri thức lịch sử, thì nếu
như không có sự hiểu biết ban đầu về các hành động cá nhân và các ý định,
nhà sử học vẫn không thể nào tổng hợp chúng lại được thành các tổng thể
và không bao giờ phát biểu được một cách tường minh rằng những tổng thể
này là cái gì. Ông ta, mà thực ra là đúng đối với rất nhiều những nhân vật
trung thành với duy sử luận, sẽ buộc phải bị giới hạn vào việc nói về những
tổng thể được tiếp nhận bằng trực giác, vào việc đưa ra các tổng quát hóa
không chắc chắn và mơ hồ về các kiểu mẫu hoặc hệ thống mà đặc tính của
chúng không thể nào đinh nghĩa được một cách chính xác.
Bản chất của căn cứ dùng để sản sinh ra mọi tri thức lịch sử giúp chúng
ta rút ra kết luận sau: lịch sử không bao giờ có thể đưa chúng ta vượt ra
ngoài cái phạm vi nơi chúng ta có thể hiểu được cơ chế làm việc của các
tâm trí của những người hành động bởi vì các tâm trí này tương tự tâm trí
của chính chúng ta. Nơi mà hiểu biết của chúng ta không thể vươn tới, nơi
mà chúng ta không còn có thể nhận ra được các phạm trù của tư duy, rằng
